Galex mavi halka bulutsusu gizemini çözdü
Garip morötesi bulutsunun ardındaki gizem bir yıldız çarpışması
Garip morötesi bulutsunun ardındaki gizem bir yıldız çarpışması
Bilim insanları, Mavi Halka Bulutsusu’nun gizemli floresan enkazında, bu garip yapının nasıl oluştuğunu açıklayabilecek yeni kanıtlar buldu. Bu bulutsunun merkezinde TYC 2597-735-1 olarak adlandırılan bir yıldız bulunuyor. Astronomların ilk olarak 2004’te NASA’nın artık kullanılmayan Galaksi Evrimi Kâşifi (GALEX) uzay teleskobunu kullanarak gözlemledikleri yıldızın çevresinde alışılmadık bir morötesi halka bulunuyor.
Optik teleskoplarda morötesi ışık görülemediği için mavi renkle kodlanmış olan bu tuhaf halkanın oluşumu, büyük ölçüde bir sır olarak kaldı. Carnegie Bilim Enstitüsünden astrofizikçi Mark Seibert, “Bu gizemi çözdüğümüzü her düşündüğümüzde, bir şey çıkıyor ve bize bunun doğru olmadığını söylüyordu” diyor.
Hawaii’deki W. M. Keck Gözlemevini kullanan araştırmacılar, mavi halkanın aslında merkezdeki yıldızdan Dünya’ya doğru uzanan, koni şeklinde parlayan bir moleküler hidrojen bulutunun tabanı olduğunu buldu. Yeni gözlemler ayrıca ters yönde koni şeklinde uzanan ikinci bir bulutun varlığını da gösteriyor. California Teknoloji Enstitüsü’nden (Caltech) fizikçi ve GALEX baş araştırmacısı Christopher Martin, koni şeklindeki bulutların tabanlarının Dünya’dan bakıldığında üst üste bindiğini ve yıldızın etrafındaki halka şeklini oluşturduğunu söylüyor.
Araştırmanın arkasındaki bilim insanları, floresan enkaz bulutlarının Güneş benzeri bir yıldızın sadece birkaç bin yıl önce daha küçük olan yoldaş yıldızıyla çarpışıp onu tüketmesinden sonra oluştuğunu düşünüyor. Yeni gözlemler yıldız çarpışmalarının daha önce hiç görülmemiş evrim sürecini yakaladı. Caltech’ten fizikçi Keri Hoadley, “İki yıldızın birleşmesi oldukça yaygındır ancak çarpışma sonrası fırlayan materyalin genişleyip hızla soğuduğunda oluşan toz bulutu gelen ışığı örtüyor ve yıldız karanlıkta kalıyor. Bu da ne olduğunu göremediğimiz anlamına geliyor” diyor.
Yeni gözlemlerin zamanlaması bilim insanlarının bu olguyu anlamaları için kritik öneme sahipti. Caltech’te astrofizikçi ve GALEX ekibinin bir üyesi olan Don Neill, “Bu, bir bebeğin ilk yürüyüşünün görüntüsünü yakalamak gibi bir şey” diyor. “Eğer göz kırparsanız, bu anı gözden kaçırabilirsiniz.”
Bu zamanlama, araştırmacıların gerçekten neler olup bittiğini görmelerini sağladı. Hoadley, “Toz nihayet temizlendiğinde ve iyi bir görüşe sahip olduğumuzda bu geçici olayların geç bir aşamasını gördüğümüzü düşünüyoruz” diyor. “Ancak süreci çok geç olmadan yakalamış olduk. Bu andan sonra, bulutsu yıldızlararası ortama dağılacak ve ne olduğunu anlamamız mümkün olmayacaktı.” Yıldızların çarpışması uzaya sıcak bir enkaz bulutu yaydı.
Enkaz dışarı doğru akarken bulutun içinde oluşan şok dalgası hidrojen moleküllerini ısıttı ve bilim insanlarının 2004’te gözlemlediği morötesi salınıma neden oldu.
Araştırmacılar ayrıca NASA’nın Spitzer Uzay Teleskobu ve Wide-field Survey Explorer (WISE) teleskobundan arşivlenmiş verileri kullandılar. Her ikisi de Mavi Halka Bulutsusu’nun merkezindeki yıldızın etrafında normalden fazla kızılötesi ışınım olduğunu ortaya çıkardı. Bu gözlemler yıldızın ışığını soğuran ve daha sonra kızılötesinde yayan bir toz diskiyle çevrili olduğuna işaret ediyor. Araştırmacılar, bu diskin yıldızı çevreleyen enkaz bulutunu ikiye böldüğüne ve yıldızdan dışarı zıt yönlerde uzanan iki koni şeklindeki bulutu oluşturduğuna inanıyor.
“ARAŞTIRMACILAR, MAVİ HALKANIN ASLINDA KONİ ŞEKLİNDEKİ PARLAYAN MOLEKÜLER HİDROJEN BULUTUNUN TABANI OLDUĞUNU BULDU.”