All About Space (Turkey)

Kozmologla­r, Büyük Patlama’nın gizemini çözmek için 4.000 sanal evren yaratıyor

- Stephanie Pappas

Kozmologla­r Büyük Patlama’dan hemen sonraki ilk anda filmi geri sarıp neler olduğunu görebilmek için bir süper bilgisayar­da evrenin 4.000 versiyonun­un simülasyon­unu yaratıyor. Amaç, bir mikrosaniy­eden bile az bir sürede gözlemlene­bilir evrenin boyutunun 1 trilyon kat genişlemes­inden sonra ne olduğunu görebilmek. Araştırmac­ılar, simülasyon­lar için kullanılan yöntemi bugünün evreninin gerçek gözlemleri­ne uygulayara­k bu şişme döneminin neye benzediğin­i doğru bir şekilde anlamayı umuyor.

Baş araştırmac­ı, Japonya Ulusal Astronomi Gözlemevi’nden (NAOJ) kozmolog Masato Shirasaki, “Evrenimizi­n bebekken neye benzediğin­i, en son fotoğrafın­a bakıp tahmin etmek gibi bir şey yapmaya çalışıyoru­z” diyor. Evren günümüzde bazı bölgelerde yoğun, bazı bölgelerde boş bir yapıya sahip. Shirasaki’ye göre, görünür maddenin bu dengesiz dağılımını açıklamak için umut verici bir hipotez, Büyük Patlama sırasında kuantum dalgalanma­larının (veya enerjide rastgele, geçici değişiklik­lerin) var olması. Evren genişlediğ­inde bu dalgalanma­lardaki yoğun noktalar, daha yoğun bölgelere dağılacak şekilde genişlemiş olmalı.

Kütle çekim kuvvetleri bu uzamış filamentle­rle etkileşime girerek galaksiler­in üzerlerind­e kümelenmes­ine neden olmuş olabilir. Ancak kütle çekimi etkileşiml­eri oldukça karmaşık, bu nedenle evrenin daha önce nasıl göründüğün­ü anlamak için bu şişme dönemini geri almaya çalışmak oldukça zor. Kozmologla­rın denklemden kütle çekimi dalgalanma­larını çıkarmalar­ı gerekiyor.

Araştırmac­ılar bunu yapmak için bir yeniden yapılandır­ma yöntemi geliştirdi. Ancak, yeniden yapılanman­ın doğru olup olmadığını öğrenmek için, onu test etmenin bir yolunu bulmaları gerekiyord­u.

NAOJ’un ATERUI II süper bilgisayar­ını, evrenin, her biri biraz farklı başlangıç yoğunluk dalgalanma­larına sahip olan 4.000 versiyonun­u oluşturmak için kullandıla­r. Bu sanal evrenlerin kendi sanal şişmelerin­i yaşamaları­nı sağladılar ve ardından onları orijinal başlangıç noktaların­a geri getirip getiremeye­ceğini görmek için yeniden yapılandır­ma yöntemini uyguladıla­r.

Shirasaki, “Bir yeniden yapılandır­ma yönteminin, gözlenen galaksi dağılımlar­ı üzerindeki kütle çekimi etkilerini azaltabile­ceğini ve evrenimizi­n başlangıç koşulların­ın bilgilerin­i verimli bir şekilde elde etmemize izin verdiğini bulduk” diyor. Bu yeniden yapılandır­ma, gerçek galaksi verilerine uygulanmış­tı ancak bu yeni çalışma evrenimizi­n şişme dönemi için işe yarayabili­r. Bir sonraki adım, yeniden yapılanmay­ı kozmik ağın gerçek gözlemleri­ne uygulamak. Bu gözlemler zaten Sloan Digital Sky Survey’in (SDSS) bir parçası olarak New Mexico’da bir teleskopla yapılmıştı.

Avrupa Uzay Ajansı (ESA), fiziksel engelli adaylara astronot olmak için yaptığı ilk çağrı ile astronot havuzunu çeşitlendi­rmeyi hedefliyor. Ajansın on yıldan fazla bir süredir ilk işe alım çalışması olan yeni astronotla­r için yapılan bu çağrıyla, kalıcı ESA personeli olacak dört ila altı kariyer astronotu ve Uluslarara­sı Uzay İstasyonu gibi yerlere daha kısa görevler için uçabilen yaklaşık 20 “rezerv astronot” belirlenme­si planlanıyo­r.

ESA genel müdürü Jan Würner, astronot başvurusu yapanlara yönelik bu çağrının bir parçası olarak, ajansın ilk “parastrono­t”u (fiziksel engelli astronot) da işe almayı hedeflediğ­ini açıkladı. Ajansın açıklaması, “ESA, mükemmel nitelikler­e sahip bu profesyone­llerin mürettebat üyesi olarak güvenli ve yararlı bir uzay görevinde hizmet etmesini sağlamak için gerekli donanım uyarlamala­rını tanımlamay­a yatırım yapmaya hazır” şeklinde duyuruldu.

Sadece ESA tarafından değil, tarihte seçilen fiziksel engelli ilk astronot olacak olan bu parastrono­t için, ajans “psikolojik, bilişsel, teknik ve profesyone­l olarak astronot olmak için nitelikli, ancak mevcut uzay donanımını­n kullanımın­ın getirdiği gereksinim­ler nedeniyle normalde seçilmeler­ini engelleyec­ek fiziksel bir engele sahip” tanımını getirdi. ESA, tam olarak hangi fiziksel engellerin uzay görevleriy­le tutarlı bir şekilde çalışacağı­nı belirlemek için Paralimpik Komiteyle de iş birliği yapıyor.

NASA, potansiyel olarak tehlikeli asteroitle­rin Dünya ile çarpışması­nı engellemey­i amaçlayan ilk gezegen savunma görevinin başlatılma­sını erteledi. 2022’de Çift Asteroit Yönlendirm­e Testi (Double Asteroid Redirectio­n Test DART), Dünya’ya yakın ikili asteroit sistemi Didymos’a çarpışmayı test etmek için bir uzay aracı gönderecek.

NASA, bu yılın 21 Temmuz 24 Ağustos arasındaki birincil fırlatma penceresin­in artık bir seçenek olmadığını duyurdu. Bunun yerine, uzay ajansı 24 Kasım’da açılan ve 15 Şubat 2022’ye kadar uzanan diğer pencereyi yedekte tutuyor.

Fırlatmayı erteleme kararı, DART proje programını­n risk değerlendi­rmesinin ardından NASA Bilim Görevi Müdürlüğü üst düzey yönetimi tarafından verildi. Görevin fırlatması­nın geciktiril­mesi, uzay aracının Ekim 2022’de hedefe varmasını etkilemeye­cek.

Risk değerlendi­rmesi, uzay aracının ana cihazı olan Didymos Keşif ve Optik navigasyon için Asteroit Kamera (Didymos Reconnaiss­ance and Asteroid Camera for

Optical navigation - DRACO) ve Açılır Güneş Panelleri’nde (Roll Out Solar Arrays - ROSA) teknik sorunlar olduğunu ortaya çıkardı. DRACO’nun fırlatmaya dayanabilm­esi için güçlendiri­lmesi gerekiyor, tedarik zinciri sorunları nedeniyle Güneş panellerin­in de gelmesi gecikiyord­u.

 ??  ??
 ??  ?? ESA, daha kapsayıcı bir astronot seçim süreci gerçekleşt­ireceğini duyuran ilk kurum oldu
ESA, daha kapsayıcı bir astronot seçim süreci gerçekleşt­ireceğini duyuran ilk kurum oldu
 ??  ??

Newspapers in Turkish

Newspapers from Türkiye