Bir uzay istasyonu nasıl temizlenir?
Astronotlar mikropları kontrol altında tutmak için uzay istasyonunu temiz tutmak zorunda.
Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki astronotların cumartesi sabahları fazladan uyuyacak vakitleri yok. O gün düzenli olarak yaptıkları detaylı temizlik görevlerini yerine getirmeleri gerekiyor. Yani cumartesileri astronotların yüzeyleri silip tozlarını aldıkları büyük temizlik günü. 30 Nisan’da Avrupa Uzay Ajansı (ESA) astronotu Thomas Pesquet uzay istasyonu temizleme rutininin nasıl bir şey olduğu ile ilgili bilgiler paylaştı.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nun sakinleri devam eden COVID-19 pandemisinden mümkün olan en iyi seviyede korundular. Ekip üyeleri ve istasyona gönderilecek olan yeni ekipmanlar fırlatma öncesi katı bir karantinaya alınıyor.
Ancak potansiyel zararlı organizmaları istasyonda kontrol altında tutmak uzayda güvenli bir şekilde yaşamanın en önemli koşullarından; uygun olmayan hijyen alışkanlıklarının istasyonda yeri yok.
Pesquet “Dokunabileceğimiz her yüzeyi her hafta dezenfekte etmek durumundayız.” diyor. “Aynı zamanda uzay istasyonunda hastaneler ve havalimanlarındakilere benzer bir dizi kurallar mevcut ve bunların tamamı bakterilerin üreyerek çoğalmasının önüne geçmek için.”
Mikroplar insanların sağlığı için gerekli olsa da (bağırsaklarımızdaki mikroplar gibi) Uluslararası Uzay İstasyonu gibi havanın sürekli geri dönüştürüldüğü kapalı alanlarda zararlı mikrooganizmaların üremesi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Dolayısı ile uzay istasyonunda sürekli olarak, mikroorganizmaların astronotlarla temasını en aza indirecek olan antibakteriyel ve antiviral ürünlerin testleri gerçekleştiriliyor. Birçok uzay ajansı uzay yolculuğunu daha güvenli hale getirmek için birçok gelişmiş materyaller üzerinde çalışıyor. Bu tür materyaller Dünya’da da sıklıkla dokunduğumuz kapı kolları, asansör düğmeleri gibi cisimlerde de kullanılabilir.
Bu yılın başlarında Boeing tarafından yürütülen bir deney uzay istasyonunda test edilmeye başlandı. Yeni bir tür antimikrobiyal yüzey kaplaması olan bu materyal SARSCoV-2 gibi zararlı organizmaların uçaklarda yayılmasını önleyebilir. Deney astronotların iki farklı cisme düzenli olarak dokunmalarını gerektiriyor. Bunların arasında uçak kemer tokası, bir parça kemer kumaşı ve katlanır masa mevcut. Setlerden sadece birisi kaplama ile kaplanmış durumda. Astronotlar cisme dokununca, insan elinde doğal bir şekilde üreyen mikropları bu yüzeylere geçiriyorlar. Örnekler Dünya’ya döndükten sonra Boeing kaplamanın mikroorganizmaları ne kadar etkili bir şekilde engellediğini ölçecek.
ESA daha önce benzer bir deneyi mikropları barındırmayan 5 farklı yüzey kaplaması türü ile gerçekleştirdi. MatISS (Microbial Aerosol Tethering on Innovative Surfaces in the International Space Station) olarak adlandırılan deney, istasyonda 12 ay geçirdikten sonra Dünya’ya geri getirildi. Daha önceki deneyler mikroorganizmaların uzay istasyonunda adeta cirit attığını göstermişti; hatta bazıları mikroyerçekimi ortamında Dünya’dakine göre daha fazla çoğalıyorlar.
2020 yılında yapılan bir NASA çalışması, her bir görev değişiminde istasyondaki mikrobiyomun değiştiğini tespit etti. Her bir astronotun kendine özgü mikrobiyomu taşıdığı düşünülürse bu çok doğal.
Haftalık istasyon temizliğine geri dönersek, İtalyan astronot Samantha Cristoforetti astronotların dezenfekte bezleri ile
UZAY istasyonunda hastaneler ve havalimanları
GİBİ bir dizi kurallar mevcut”
Thomas Pesquet
tutamakları, elle tutulan mikrofonları, bilgisayarları ve dokunuyor olabilecekleri her şeyi temizlediklerini ve böylece bakterilerin üremesinin önüne geçildiğini belirtiyor. Temizlemek için en zor olan yerlerin tuvaletin ve egzersiz ekipmanlarının bulunduğu Nod 3 ve yemek yedikleri Nod 1 olduğunu ekliyor.
Astronotlar aynı zamanda düzenli olarak havalandırma kanallarını vakumlamalılar. Cristoforetti uçuşan tüm şeyler bu kanallara girdiği için ve bu hava temizlendikten sonra geri verildiği için bu bölümlerin temiz tutulması gerektiğini belirtiyor. Aynı zamanda tıkanmış bir havalandırma kanalı istasyonun karbondioksiti temizleme mekanizmasına zarar vererek istasyonu nefes almak için uygun olmayan bir yer haline getirebilir.