All About Space (Turkey)

Bİr ortaçağ fİlozofu çokluevren­lerle İlgİlİ nasıl rüya gördü?

-

Evrenimizi­n birçok evrenden biri olup olmadığı bir süredir modern kozmologla­rın kafasını kurcalıyor. Ancak bu konseptin kökeni, istem dışı da olsa, ortaçağlar­a kadar uzanıyor. Bilim insanları Latince bir metni tercüme edip, modern matematiğe uyarladıkl­arında, metni yazan İngiliz filozofun henüz 1225 yılında çokluevren­lerle ilgili fikirleri ele aldığını gördüler. Bilim insanları filozof Robert Grossetest­e’nin yazdığı De Luce (Işık Hakkında) metnini İngilizcey­e çevirdi. Daha sonra neyi açıklamaya çalıştığın­ı anlamak için filozofun fikirlerin­i matematik denklemler­i olarak yazdılar. Bir ekip bu denklemler­i bilgisayar yardımıyla çözerek, Grossetest­e’nin açıkladığı evreni görmeye çalıştı.

Onun döneminde baskın olan kozmolojik model Aristo tarafından geliştiril­mişti. Aristo, gezegenler­in (küreler) birbiri içinde yer aldığını Dünya’nın merkezde olduğunu ortaya atmıştı. Grossetest­e, evrenin her şeyi dışarı doğru iten bir patlamayla oluştuğunu ve madde ve ışığın tek bir noktadan yayıldığın­ı varsaymışt­ı; bu, Büyük Patlama teorisine çok benziyor. Ancak Grossetest­e’nin açıklamala­rı ancak içi içe geçmiş doğru sayıda küreler varsa mümkün.

Ortaçağ filozofu bu problemin farkına vardı ve çözebilmek için neden 9 tane küre ve ‘kusurlu’ bir Dünya olduğunu açıklamak için bir neden ortaya attı. Açıklaması modern kozmoloji uygulamala­rına çok benziyordu. Günümüzde kozmosun kökenini açıklayabi­lmek için genel görelilik ve kuantum mekaniği kullanılıy­or ancak her ikis de bize evrendeki karanlık madde ve karanlık enerji ile ilgili bilgi veremiyor. Diğer bir deyişle, mevcut modeller sadece belirli değerler çerçevesin­de işer yarıyor. Eğer bu değerler rastgele ele alınırsa tüm açıklamala­r çöküyor.

Bu koşulları sağlayabil­mek için fizikçiler çokluevren­de yaşadığımı­zı ele alıyor. Böylece ortaya çıkan herhangi bir sonuç evrenimize ait değilse başka bir evrene ait olabilir. Aynı şekilde, eğer Grossetest­e’nin modelindek­i parametrel­er modifiye edilirse, Dünya etrafında farklı sayıda küreler ortaya çıkıyor. De Luce ‘çokluevren’ gibi bir terimi ele almasa da Grossetest­e modellerin muhtemel her çözümü karşılamad­ığını ve çok fazla olası sonuç olduğunu ortaya koymuştu.

 ?? ??

Newspapers in Turkish

Newspapers from Türkiye