GENEL VE ÖZEL GÖRELILIK REHBERI
Einstein fIzIkte ne zaman yenI bIr çığır açtı?
Einstein, 1905 yılında özel görelilik teorisini yayınladı. Bu teori, uzay ve zaman arasındaki ilişkiyi, ışığın saniyede 299.792 kilometre hızla ilerlediğini ve fizik kanunlarının herkes için aynı olduğunu ortaya koyuyordu. İki insanın aynı olaylara şahit olup, olayları farklı zamanda görebileceklerini ortaya koydu. Yani hareket insanların yaptıkları gözlemleri etkiliyor.
Ne anlama gelIyor?
Einstein iki insanın bulunduğu bir örneği ele alıyor: Biri demiryolu peronunda duruyor, diğeri ise tren içerisinde sabit bir hızda hareket ediyor. Trenin orta noktası perondaki kişi ile aynı hizaya geldiğinde trenin hem önüne hem de arkasına yıldırım düşüyor. Yıldırımlar eş zamanlı düşüyor. Bu durumda her iki gözlemci de yıldırımların eş zamanlı düştüğüne inanıyor gibi gelebilir. Ancak trenin içindeki biri yıldırımın önce trenin önüne düştüğünü gözlemler. Trenin hareketi arkadaki yıldırımın ışığının gözlemcinin gözüne biraz daha geç ulaşacağı anlamına geliyor.
Kulağa basIt gelIyor ama gerçekten öyle mI?
Biraz daha fazlası var. Teori enerji ve madde arasındaki bağlantıyı kurabilmek için ışık hızını kullanıyor. Birçok insan Einstein’ın ortaya attığı meşhur denklemi biliyor: E=mc2. Bu formül, enerjinin kütlenin ışık hızının karesi ile çarpımına eşit olduğunu söylüyor. Ya da diğer bir deyişle doğru koşullar altında enerji ve kütle birbirine dönüşebilir. Denklem bize ne kadar kütleden ne kadar enerji elde edilebileceğini söylüyor.
Ancak bu
Einstein’ın daha karmaşık bir şeyi anlamasını sağladı.
Genel GörelIlIk
Evet. Einstein yıllarca çalışmanın ardından kütle çekiminin etkilerini ele aldığı genel görelilik teorisini yayınladı. Kütle çekimi olarak hissettiğimiz şey görünmez bir kuvvet değil, kütleli cisimlerin uzay-zaman dokusunu bükmesinin bir sonucu. Dünya’nın kütle çekimi kuvveti sayesinde bir yörüngede olduğu düşünülüyordu ancak Einstein gezegenimizin Güneş’in büktüğü uzay-zaman bölgesi içinde kaldığı için yörüngede olduğunu söylüyor.
Akılları zorlayan şey
Dahası, bu aynı zamanda karadeliklerin varlığını ortaya çıkardı. Karadelikler uzayzaman dokusunda adeta bir delik açıyor. Genel görelilik ayrıca kütle çekiminin gücüne bağlı olarak zamanın genişleyebileceğini ortaya koydu: Everest’e tırmanırsanız, saatiniz aşağıda kalan bir arkadaşınıza göre daha hızlı çalışır. Teori aynı zamanda ışığın rotasının büyük kütleli cisimlerin konumuna göre bükülebileceğini belirtiyor. Büyük Patlama teorisinin temelleri de bu teoriye dayanıyor.