Cami ve Güncel Mimarlık: Bu Konuyu Ne Kadar Tartışabiliyoruz?

Bu Konuyu Ne Kadar Tartışabiliyoruz?

çok yüksek olan cami talebi, yaklaşık 2010 eşiğinden itibaren devasa boyutlara tırmanır. Bu fenomenal artış bağlamında az sayıda ama ses getirici çağdaş cami tasarımları da ortaya konacaktır ve hala da konmaktadır. Bu gerçekten hareketle olabildiğince geniş bir görüş çeşitliliğini gözeterek bir grup mimara sorular yönelttik. Gelen yanıtları soyadlarının alfabetik sırasına göre yayınlıyoruz. İki mimar ise sorulara yanıt vermek yerine, birer makaleyle katkıda bulundular.

Türkiye güncel cami mimarisi konusunda 1930’ların başlarından bu yana bir arayış içinde gözükür. Ülke hızla değişirken, bir grup mimar cami tasarımının da güncellenmesi gerektiğini düşünmüş olmalıdır. 1960’larda kimi mimarlar kısa yazılarla 16. yüzyıl üslubunda yeni camiler yapmanın çelişikliğine dikkat çekerler, ama o talebin ardındaki güdüler üzerinde fazla düşünmezler. Söylenen, eleştirilen olsa olsa klasik cami beklentisinin anakronik olduğundan ibarettir. Bunlar iddia edilirken ülkenin her yerinde sayısız tarihselci cami yapılmakta, toplum çoğunluğu mimarların kaygılarını belli ki paylaşmamaktadır. Zaten

Türkiye güncel cami mimarisi konusunda 1930’ların başlarından bu yana bir arayış içinde gözükür. Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Mimarlık Bölümü’nden 1928’de mezun olan Burhan Arif Ongun, Seyfi Arkan ve Sedad Hakkı Eldem o yıllarda birkaç çağdaş cami projesi yapar ve yayımlarlar. Ülke hızla değişirken, bir grup mimar cami tasarımının da güncellenmesi gerektiğini düşünmüş olmalıdır. Sonraları, konu 1950’lere kadar konuşulmaz. 1950’lerin ikinci yarısından başlayarak çağdaş cami mimarisi arayışı yeniden gündeme gelir. Bu doğrultuda birkaç öneri proje yapılır, ancak ortamdaki talep klasik Osmanlı cami formlarını yinelemeye yönelik olunca, yeni cami tasarımı adına yapacak fazla bir şey bulunmaz. Konu üzerinde söylenecek söz de pek olmayacaktır. 1960’larda kimi mimarlar kısa yazılarla 16. yüzyıl üslubunda yeni camiler yapmanın çelişikliğine dikkat çekerler, ama o talebin ardındaki güdüler üzerinde fazla düşünmezler. Söylenen, eleştirilen olsa olsa klasik cami beklentisinin anakronik olduğundan ibarettir. Bunlar iddia edilirken ülkenin her yerinde sayısız tarihselci cami yapılmakta, toplum çoğunluğu mimarların kaygılarını belli ki paylaşmamaktadır. Zaten çok yüksek olan cami talebi, yaklaşık 2010 eşiğinden itibaren devasa boyutlara tırmanır. Bu fenomenal artış bağlamında az sayıda ama ses getirici çağdaş cami tasarımları da ortaya konacaktır ve hala da konmaktadır. Bu gerçekten hareketle olabildiğince geniş bir görüş çeşitliliğini gözeterek bir grup mimara aşağıdaki soruları yönelttik. Gelen yanıtları soyadlarının alfabetik sırasına göre yayınlıyoruz. İki mimar ise sorulara yanıt vermek yerine, birer makaleyle katkıda bulundular. Onlar da Dosya’nın son kesiminde yer alıyor.

1

Çağdaş cami mimarlığı, günümüzde disiplinin çokça irdelenmeyen, mesafeli durulan konuları hatta “tabu”ları arasında sayılabilir mi? Camiyi herhangi bir turizm, ofis ya da kamu yapısından ayıran nedir?

2

Medyanın ilgi odağı, popüler tartışmaların, polemiklerin konusu olsa da caminin, günümüz mimarlık akademyasında ya da yayınlarında çok sık yer bulmadığını görüyoruz. Tip projelerin, çoğu mimarsız üretilmiş örneklerin bunda etkisi var mı? Mimarın bu alandan görece dışlanmış konumu, konuya ilgisini söylemsel ve pratik düzeyde etkiliyor mu?

3

Kocatepe Camisi, Şah Faysal Camisi, TBMM Camisi, Şakirin Camisi, Sancaklar Camisi, Çamlıca Camisi, Taksim Camisi ise -daha medyatik/üzerine daha fazla konuşulmuş- mimarlı üretimler. Camiler mimar elinden çıktığında ise tartışma “nostalji”, “anıtlaşma”, “heykelleşme”, “kitsch’leşme” kavramları etrafında toplanıyor. Sizce günümüzde cami tasarımları zamanın ruhuna mı ayak uydurmalı yoksa tarihsel olarak kabul görmüş şemaları mı yaşatmalı?

4

Teknolojik imkanlara ve cemaatin gündelik pratiklerindeki değişime karşın diğer yapı tiplerine kıyasla ibadet mekanlarında yenilikçi arayışlara daha az rastlanıyor. Buna katılır mısınız? Sizce dünya ile karşılaştırıldığında Türkiye, ibadet mekanı mimarlığında yeni denemelere ne kadar izin veriyor?

5

Toplumsal ve siyasi arka planı dolayısıyla cami, Türkiye’de mimari üretimin genel sorunlarıyla en çok ilişkili yapı tiplerinden biri. Cami tasarımında mimar, diğer yapı türlerine kıyasla yaygın kabulleri daha mı çok dikkate almak zorunda kalıyor?

6

Sizce günümüzde cemaatin yenilik talebi var mı? Cami tasarımında katılımın rolünden bahsetmek mümkün mü?