“Toward a Concrete Utopia”: Yugoslavya’da Mimarlık
New York Modern Sanatlar Müzesi (MoMA), “Toward a Concrete Utopia: Architecture in Yugoslavia, 1948-1980” başlıklı sergi ile Yugoslavya’nın 45 yıllık tarihi boyunca dünya çapında büyük ilgi uyandırmış mimarisini araştırıyor. Sergi, çeşitli kent arşivlerinden, aile koleksiyonlarından ve bölgedeki müzelerden elde edilen 400’den fazla çizim, maket, fotoğraf, film aracılığıyla çok kültürlü bir toplumda mimarlığın ortak bir sivil alan ve ortak bir geçmiş üretme potansiyellerini inceliyor.
Yugoslavya’da modern mimarlık; “öz yönetim” ilkesine dayalı sosyalist bir toplum inşa etme hedefinin hayata geçirilmesinde başlıca araçlardan biri oldu. Sergide; büyük ölçekli kentsel projeler, teknolojik deneyimler ve bunların gündelik hayattaki uygulamaları, tüketim ve anma kültürü, Yugoslav mimarisinin küresel etkileri gibi birçok konu “Modernleşme” (Modernization), “Küresel Ağlar” (Global Networks), “Gündelik Hayat” (Everyday Life) ve “Kimlikler” (Identities) olmak üzere dört ana başlıkta inceleniyor.
“Modernization” başlıklı ilk bölüm, öncesinde büyük ölçüde kırsal bir yapıya sahip olan az gelişmiş ülkenin hızlı dönüşümünü araştırıyor. İkinci bölüm (Global Networks), ülkenin bağımsız dış politika ve postkolonyal Bağlantısızlar Hareketi’ndeki öncü rolüyle şekillenen mimariyi inceliyor. “Everyday Life” adlı diğer bölüm, sosyalist tüketim kültürü çerçevesinde modern tasarımın ortaya çıkışına ve inovatif kitlesel konut formlarına odaklanıyor. “Identities” adını taşıyan son bölüm ise Yugoslavya’da çok etnikli kurucu unsurların birlikteliğinde mimarlığın ve mimari ölçekteki soyut heykelin üstlendiği arabulucu rolü konu ediyor.
Sergi, Bogdan Bogdanović, Juraj Neidhardt, Svetlana Kana Radević, Edvard Ravnikar, Vjenceslav Richter ve Milica Šterić gibi mimarların işlerini öne çıkararak Yugoslav mimarisindeki form çeşitliliğini ve üretim yöntemlerini araştırıyor. Ayrıca yönetmen Mila Turajlić’e ait 3 video yerleştirmesine evsahipliği yapan sergi, Valentin Jeck’in fotoğraflarına, Jasmina Cibic ve David Maljković’in çağdaş sanat eserlerine de yer veriyor.
Sergiye, yeni araştırmaları, daha önce yayınlanmamış arşiv malzemelerini ve Valentin Jeck’in fotoğraflarını içeren bir katalog eşlik ediyor. Martino Stierli, Vladimir Kulić ve Anna Kats küratörlüğünde düzenlenen sergi, 13 Ocak 2019 tarihine kadar ziyaret edilebilir.