Kent Konseyi Üyelerinin Danışma Kurulu Çalışmalarına Katılması

Ersen Gürsel ■ İstanbul Büyükşehir Belediyesi kentlerde insanların gün boyu kullandığı, yaşadığı, farklı zaman dilimlerinde kültürel ve sosyal etkinlikler için buluştuğu, yeşil alanların yeniden düzenlendiği, nesnel mimari olgularla tasarlanmış çokboyutlu mekanlar ile Haliç’e ve Marmara Denizi’ne açılan kentsel alanlar elde etmek amacıyla 2020 yılında kentsel tasarım yarışmalarını, “İstanbul Senin” sloganıyla açtı. Yarışmalar için, kentin kimliğine değer katan, kentsel mekanların yeniden düzenlenmesi sürecine kent halkını davet eden, yerel yönetim-kamu işbirliğinin objektif koşullarda şeffaf gerçekleşeceğini duyuran mesaj niteliğinde bir afiş hazırlandı.

İstanbul’un beş ayrı bölgesinde peşpeşe kentsel tasarım yarışmaları açıldı.

Yarışma süreçleri bittiğinde ödül alan projelerin müellifleri kamuoyuna tanıtıldı. Kolokyumlar da yapıldı. Projeler tartışıldı. Beş ayrı yarışmada, birincilik ödülü alan eşdeğer projeler yarışma alanlarında sergilendi.

Halk oylamasına katılanlar birincilik için aday gösterilen projelerle ilk kez karşılaşmışlardı. Kullandıkları oylar, yüksek oranda yarışma sonucunu etkiledi. Yarışma şartnamesi hakkında bilgi sahibi olmadan yaptıkları seçimin keyfi olduğunu; adil olmadığını düşünüyorum. Bu uygulamanın ardından, halk arasında çokça kullanılan “Bilgi sahibi olmadan söz sahibi olmak” söylemini hatırladım.

Yarışma projeleri, yarışma şartnamesinde yazılı koşullara bağlı olarak jüri üyelerinin tümünün katılımı ile incelenir. Değerlendirme sürecinde yapılan tartışmalar sonunda jüri, ödüle değer bulunan projeleri açık oylama ile belirler. Ödül alan projelerin listesi, tüm jüri üyelerinin onayı ile kesinlik kazanır.

Jüri üyeleri, projeleri değerlendirme sürecinde, mesleki etiğe bağlı olarak özgün iradeleri ile oylarını kullanırlar.

Kent Konseyi üyelerinin halkın temsilcileri olarak Çalışma Grubu çalışmalarına katılması

Kentsel Tasarım konseptli yarışma şartnameleri iki ayrı zaman diliminde hazırlanır. Birinci aşamada projenin sahibi kamu kurumu hazırlık çalışmalarında yer alacak kişi, kurum ve bilim insanlarının katılımıyla Çalışma Grubu’nu oluşturur.

Kent Konseyi üyelerinin, halkın temsilcileri olarak Çalışma Grubu’nun çalışmalarına aktif olarak katılmalarının, seçim sürecinde oy vermelerinden, yarışma mantığı açısından daha değerli olduğunu düşünüyorum.

Çalışma Grubu Üyeleri;

• Yarışma konusu ile ilgili bilim insanları

• Meslek Odaları (TMMOB) temsilcileri

• STK temsilcileri

• Kent Konseyi üyelerinden oluşur.

İki süreçte gerçekleştirilen yarışma şartnamelerinin birinci süreci yerel yönetimin Çalışma Grubu’na katılması ve kişi veya kurum temsilcileri üyelerinin belirlenmesi ile başlar.

Çalışmalarını bağımsız olarak yürüten Çalışma Grubu, esnek bir yapıya sahiptir. Üyelerin katılımı ile oluşan platformda alınan kararlar, Kamu Kurulu Başkanı’na iletilir. Yerel yönetimlerde Belediye Başkanı Danışma Kurulu’nun çalışmalarını yönetir.

Kent Konseyi üyelerinin, Çalışma Grubu’nun çalışmalarına, kamusal alan sorunlarının tartışıldığı toplantılara katılarak topluma ait sosyal mekanların yeniden projelendirme sürecinde, kent halkının geleceğine ilişkin fikirlerini paylaşması, kentsel alanlarda fiziksel planlamadan çokboyutlu mekansal tasarım ölçeğine değin üretilecek projelerin toplumla buluştuğu açık planlama modeli örneği olması açısından önemlidir.

Kentsel tasarım projelerinin şartnameleri

Yarışma sürecinin ikinci aşaması, Çalışma Grubu’nun önerdiği, Yerel Yönetim Başkanı’nın onayı ile kesinlik kazanan jüri tablosundaki tüm üyelerin katılımıyla başlar.

Jüri Üyeleri Tablosu;

• Danışma Üyeleri:

Yerel yönetimin yetkili uzmanları, Sosyal bilim, kültür ve kent tarihi uzmanları

Yarışma konusuyla ilgili kişiler

• Asli Jüri Üyeleri:

TMMOB Odalarına kayıtlı mimar, şehir plancı ve peyzaj mimarları, sosyal bilim insanları, sanatçılar, kent tarihçileri… (Toplam 7 Kişi)

• Yedek Jüri Üyeleri (4 Kişi)

• Raportörler (7 Kişi)

Yarışma şartnameleri tüm jüri üyelerinin katılımıyla bu süreçte yazılır. Çok bileşenli Çalışma Grubu’nun hazırladığı yarışma konusu hakkındaki metin üzerinde çalışılır. Yarışmanın amacı ve kapsamı, Danışma Kurulu üyelerinin de katılımıyla yazılır. Sonrasında tüm jüri üyelerinin onayı ile şartname metni kesinlik kazanır. Şartnameler yarışma projelerinin kimliğini tanımlayan belgelerdir.

Genelde, şartnameler objektif koşullarda yazılmış metinlerdir. Projelerin değerlendirme kriterleri şartnamelerde yazılmaz. Kriterlerin, jüri üyelerinin projeleri tartıştığı süreçte oluşması, yarışma projeleri arasındaki farkı oluşturması açısından önemlidir. Jüri üyeleri, projelerin değerlendirme sürecinin temel aktörleridir. Bu nedenle yarışmalar yönetmeliğinin standart maddelerinde, yarışma konusuyla ilgili özgün tasarımları sınırlayan maddelerin tartışmaya açılmasının, yarışma projelerinin kalitesini olumlu yönde etkilediğini düşünüyorum.

Danışma Kurulu üyelerinin projelerin değerlendirilme sürecine katılması Danışma Kurulu’ndan farklı uzmanlık alanları temsilcilerinin projelerin incelenme ve değerlendirilmesi sürecine (oy kullanma dışında) aktif olarak katılmalarının; kentsel tasarım projelerinin nesnel olgularla sınırlı olmayan, kültürel amaçlı, topluma ait sosyal mekanların tasarlanma sürecinde gerekli olduğunu düşünüyorum.

İstanbul kentinin beş ayrı bölgesi için önerilen projelerin ve fiziksel planlama sınırlarını aşan çokboyutlu sosyal, kültürel, ekolojik, kentsel yaşam mekanlarının üretilmesi için açılan kentsel tasarım yarışmalarının, kamuoyunda tartışılması, demokratik açılıma ne ölçüde katkı sağladı? Kent halkının temsilcileri olan Kent Konseyi üyelerinin, şartname hazırlık sürecinde Çalışma Grubu içinde aktif üye olarak yer almalarının, yerel yönetim ile kent halkının topluma ait sorunları birlikte paylaşmaları açısından “İstanbul Senin” sloganıyla örtüştüğünü düşünüyorum.

Kentsel tasarım projeleri, toplum yaşamını tasarımın merkezine alan, yerin ruhu ile sosyal yaşamı buluşturan uzun erimli, özgün tasarımlardır. Kentsel belleğin sürdürülmesine katkı sağlarlar.