Kurmak ve Onarmak: Mimar-Restoratör Mualla Eyüboğlu (1919-2009)
Işıl Çokuğraş, C. İrem Gençer
İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2023, 420 sayfa, ISBN 978 6057120571
İAE'nin İstanbul
Araştırmaları Dizisi'nden çıkan kitap, Türkiye'nin ilk kadın mimarlarından
Mualla Eyüboğlu'nun hayatını ve 1940'lardan 1980'lere kadar süren meslek yaşantısını anlatıyor. Yazarlar Işıl Çokuğraş ve C. İrem Gençer'in kitapta inceledikleri otobiyografik notlar, mektuplar, aile ve yapı fotoğrafları, mesleki defterler, çizimler ve restorasyon süreçlerine ait yazışmalar dönemin mimarlık ve restorasyon, düşün ve uygulama ortamına ışık tutuyor.
Erken Cumhuriyet dönemi mimar profilinden farklı olarak kendine özgü bir yol ve kimlik inşa eden Eyüboğlu, Türkiye'de ismi anılan az sayıdaki kadın mimardan biri. Kariyerinde Anadolu'yu önplana çıkaran Eyüboğlu, köye romantik bakışın ötesine geçerek Anadolu'nun sorunlarını ve çıkmazlarını gören bir meslek insanı olarak Cumhuriyet'in en önemli girişimlerinden olan Köy Enstitüleri'nin kuruluşunda aktif rol aldı. Sosyal yapısında etnik çeşitlilikler barındıran Trabzon'da geçen
çocukluğu ve farklı Anadolu kültürlerini deneyimlediği
Köy Enstitüleri yılları onu dönemin mimarlarından ayıran ve mesleğe bakışını belirleyen etkenler oldu. Eyüboğlu'nun Köy Enstitüleri'ne ait çizim, not ve fotoğrafları, bu projelerin nasıl ve hangi koşullarda tasarlanıp hayata geçirildiğini ve enstitülerde öğrencilere nasıl bir eğitim verildiğini ortaya koyuyor.
Kitapta, kariyerinin sonraki dönemlerinde İstanbul'daki tarihi yapıların restorasyonunda görev alan mimarın Topkapı Sarayı, Rumeli Hisarı, Siyavuş
Paşa Kasrı, Şerifler Yalısı ve Ayasofya'da yürüttüğü çalışmalar; hasar tespitleri, onarım önerileri, keşif raporları, krokiler, notlar, resmi yazışmalar ve fotoğraflar eşliğinde incelenirken aynı zamanda alanın önde gelen aktörlerine ve restorasyon uygulamaları etrafında gelişen mesleki tartışmalara da yer veriliyor.