Dini eserlerde kuralları kilise belirler

Sanatçılar dini resim ve heykeller yaparken, İncil’de anlatılan olaylar ve kişiler üzerinde kolayca değişiklik veya yorum yapamazlar. Kurallar ve ikonografiler kilise tarafından belirlenmiştir. Kilise ortaçağdan itibaren, okuma yazma bilmeyen halkın dini anlayabilmesi için duvarlara yapılan resimlerden faydalanmıştır. Sahneler yalnızca yapıldığı yerin zamanı ve coğrafyası ile ilgili olarak kostüm ve manzara olarak değişebilir.

IEl Greco, “Çobanların Duası” tablosunu Toledo’daki Dominiken rahibelerinin manastırının kripto bölümü için yapmıştır. Karşılığında kendisi ve oğlu için mezar yeri talep etmişti. Ama ne yazık ki 1614 yılında öldüğünde oğlu yer parasını ödeyemediği için halk mezarlığına gömüldü. Bu eser ölümünden önce yaptığı son eserlerdendir. Tabloda insan figürlerinin gerçek dışı uzun olup, iki grup halinde spiral şeklinde toplanmaları, soğuk renklerle çevrelenmiş atmosferden fosforlu gibi sarı, kırmızı, yeşil renklerin fırlaması tabloya olağanüstü bir olay gerçekleşiyor havasını veriyor.

2Meryem Ana çobanlar bebek İsa’yı görsün diye kundağındaki beyaz örtüyü dikkatle açıyor. Yüzünde yorgunluk ifadesi var. Kırmızı elbisesi yeryüzünün sembolü, sırtındaki pelerin, burada karanlıkta kaldığı için siyah görünse de her zaman mavi renktir. Göğün rengini temsil eder. Nasıra’da oturan Meryem ve Yusuf yakında yapılacak nüfus sayımı için Beytüllahim’e gelirler, ama Meryem’in doğum sancıları tutar. Hanlarda yer bulamazlar. Onlara acıyan Marta adındaki bir kadın hanın samanlığında kalmalarına izin verir ve İsa burada doğar. Meryem’in sağında oturan Yusuf sarı peleriniyle tanınır. O da şaşkınlıkla ellerini açmış mucizeyi seyretmektedir.

3Kompozisyonun tam ortasına yerleştirilmiş olan yeni doğmuş

İsa, tablonun tek ışık kaynağıdır. Beyaz örtüsü ve vücudundan etrafa kutsal bir ışık yayılmaktadır. Üzerine konduğu yer hayvanların saman yediği yerdir.

4Samanlıkta bulunan bir inek ve bir eşek de tabloda görülüyor. Aziz Luka’nın İncil’de anlattığına göre bu iki hayvan, giyeceği olmayan bebeği yumuşak ve sıcak nefesleriyle ısıtmışlardır. Bu yüzden Noel zamanı kiliselerde bir köşeye samanlığın temsili maketi yapılır ve içine çeşitli hayvanlar yerleştirilir.

5Yarısı yıkılmış bir pagan mabedini andıran samanlığın sağında dışarıda hayvanlarıyla bulunan çobanlar görülmektedir. Yarı yıkık olması İsa’nın doğumuyla beraber pagan dinlerin ortadan kalkacağına işaret ediyor. Yine Aziz Luka’ya göre İsa doğduğunda yeryüzüne inen melekler havada tur atarak onlara ”kutsal çocuk doğdu ” diye haber vermişlerdi. Gökyüzünde ışık huzmeleri gibi melekleri görüyoruz.

6Haberi duyan çobanlar İsa’ya saygılarını göstermek üzere samanlığa koşmuşlar. Greco’nun son zamanlarına denk gelen resim maniyerizmin doruk noktasının imzası gibidir. Figürlerin hareketliliği, duygusallığı ve yüzlerindeki şaşkınlık, saygıyla dini duyguları yücelten bir şekilde geniş ve hızlı fırça darbeleriyle yapılmıştır. Ön planda yarı çömelmiş ve kollarını çapraz bağlayarak İsa’ya secde eden çoban Greco’nun kendisidir. Arkasındaki sarı gömlekli çoban dua etmekte, bir diğeri şaşkınlıkla ellerini iki yana açmış sevinçle havadaki meleklere bakıyor. Ortada bir karışıklık ve şaşkınlık havası var.

7 Bebek İsa’nın üzerinde daire olmuş bir grup melek toplanmış; neşeyle dans ederek ilahiler söylüyorlar.

8 Kreşin önünde çobanların hediyesi olan bacakları bağlanmış bir koyun var. Bu İsa’nın Tanrı’ya adanmışlığının ve ileride insanlığın günahlarını temizlemek için öldürülüp kurban olacağının sembolü olarak kabul edilir.