Veliaht Şehzade Murat Efendi nasıl mason oldu?
Osmanlı hanedanının ilk mason üyesi Veliaht Şehzade Murat Efendi’ydi. Şehzade Murat 20 Ekim 1872 tarihinde gerçekleştirilen tekris (inisyasyon) töreniyle masonluğa tebenni etti. Murat Efendi’nin mason olduğu locanın adı Proodos’tu. “Terakki” anlamına gelen Proodos Locası Fransa’da faaliyet gösteren büyük localardan Grand Orient de France’a bağlıydı ve İstanbul’da 28 Ocak 1868 yılında kurulmuştu. Proodos’un ilk üstad-ı muhteremi Aleksandr İzmiridis’ti. Locanın bir sonraki üstad-ı muhteremi ise 31 Aralık 1870 yılında bu göreve seçilen Cléanthi Scalieri oldu. Locanın üyeleri arasında Namık Kemal, Ali Şefkati ve Sultan Abdülaziz’in başfotoğrafçısı Vasilaki Kargopulo da vardı.
Veliaht Şehzade Murat Efendi, Cléanthi Scalieri’nin üstad-ı muhteremlik görevini üstlendiği bir toplantıda masonluğa ilk adımını attı. Bu toplantı o dönem İstanbul’da yaşan ünlü Fransız avukat Louis Amiable’ın Kadıköy’deki evinin, bir mason locasına dönüştürülen salonunda gerçekleştirildi. Veliaht Şehzade Murat Efendi 8 Aralık 1872’de, yani mason olmasının üzerinden bir buçuk ay geçtikten sonra, bu kez locanın Ağahamamı Sokak, 12 numaradaki toplantı yerinde önce kalfa, sonra üstat derecelerini aldı. Locanın üstad-ı muhteremi Scalieri, Paris’e gönderdiği raporda bu toplantıda Murat Efendi’nin çok duygulandığını yazdı: “Şehzade o kadar duygulandı ki, çalışmalarımız sona erince sabahın ikisine kadar bizimle kalıp masonluğu ve ülkemizde ne şekilde yaygınlaştırılabileceğini konuştu. Sonra da Fransız Maşrık-ı Azamı’nın (Grand Orient de France) himayesi altında, sadece Türkçe çalışacak yeni bir locanın ihdasını teklif etti.” Envar-ı Şarkiye, yani “Doğu’nun Nurları” adı verilen bu locanın kuruluşuna hemen o gece başlandı.
Grand Orient de France’ın o dönemki büyük üstadı olan Antoine de Saint Jean, Veliaht Şehzade Murat Efendi’nin üstat derecesini almasından yaklaşık beş ay sonra kendisine “Çok Muhterem Biraderim” başlıklı bir mektup gönderdi. Saint Jean bu mektupta masonluğun Murat Efendi şahsında en ateşli ve aydın taraftarlardan birini bulduğunu belirtiyordu. Şehzade Murat Efendi bu mektuba verdiği yanıtta insanlığın ancak masonluk sayesinde ilerlemeye doğru büyük adımlar atabileceğini, din ve ulus bakımından bölünmüş doğu halklarının kardeşlik sayesinde terakki yolunda ilerleyebileceğini yazdı. 1876’da padişah olduktan sonra ruh sağlığı nedeniyle tahttan indirilen V. Murat, mahpus tutulduğu Çırağan Sarayı’nda oğlu Şehzade Selahattin Efendi’yi de mason yapmak istediğini Cléanthi Scalieri’ye yazdı. Ancak Proodos Locası’nın eski üstad-ı muhteremi artık masonluktan uzaklaşmıştı ve Murat’a, oğlunu mason yapmanın iyi bir fikir olmadığını belirtti. Osmanlı hanedanında Murat dışında, Şehzade Ahmet Nurettin ve Ahmet Kemalettin efendilerin de mason oldukları biliniyor.