Gelibolu’da zafer
24/25 Eylül 1915:
Enver Paşa, Harekât Şube müdürü Kurmay Albay İsmet Bey (İnönü) ile birlikte Gelibolu Yarımadası’na gelmiş, cepheleri gezmiş, komutanlarla ayrı ayrı görüşerek durum hakkında bilgi almıştır. Ertesi gün de Kilitbahir’den Çanakkale’ye geçmiştir. Enver Paşa yanında İsmet Bey ile Çanakkale Cephesi’ne sık sık ziyarette bulunmuştur. İsmet Bey, özellikle Alman Askeri Heyeti’yle ikili muhaberelerin yürütülmesini ve Türk subaylar ile Alman subaylarının arasındaki iletişimi Enver Paşa’dan aldığı talimatlarla yürütmüştür. İsmet Bey, genel karargâhtaki çalışma devresi ile ilgili olarak şunları demişti: “Ben büyük karargâhta Harekât Şubesi müdürü olarak çalışıyordum. Yalnız veya başkumandanla (Enver Paşa) beraber Çanakkale’ye sık sık giderdim. Ordu komutanı Liman Paşa buhranlı zamanlarda beni görmekten mutluluk duyardı. Gelecek ihtimalleri benim ağzımdan dinlemekten rahatlık duyardı. Bana ihtiyaçlarını, endişelerini uzun uzun anlatırdı.” Enver Paşa, Meclis-i Mebusan’a 5 Ekim 1915 tarihinde, Osmanlı Devleti’nin askeri durumu ve Çanakkale muharebeleri hakkında bilgi vermiştir. Bu konuşmasında vurguladığı esaslara bakılırsa, özellikle burada bir başarı kazanılacaksa en büyük payın yine Türk milletine ve ordusuna ait olduğunu bildirirken millete ve orduya olan güvenini belirttiği görülmektedir.
31 Ekim/1 Kasım 1915:
Enver Paşa, İzzet Paşa, General Feldmann ve Başyaver Kâzım Bey, Anafartalar Grup Komutanlığı Karargâhı’nı ziyaret etmişlerdir. Ertesi gün Kilitbahir’den istimbotla Çimenlik’e çıkmışlardır. Enver Paşa, Mustafa Kemal’i ziyaret etmiştir. Kendisinden malumat almış ve bazı planlamalar yapmıştır.
23 Aralık 1915:
Enver Paşa, Seddülbahir’e gidip torpido ile geri dönmüş; Meclis-i Ayan mebusu İzzet Paşa ile harp sahasına gelmiş ve düşman siperlerine 300 metre mesafede bölgeyi tetkik etmiştir. Savaşın sonuna doğru, ileride doğacak sakıncaları ortadan kaldırmaya yönelik olarak yabancı uyruklularla ilgili bazı kararlar da alınmıştı. Başkumandanlıktan Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevki Komutanlığı’na gönderilen 31 Aralık 1915 tarihli yazı ile boğaz çevresinde yabancılara ve İtilaf Devletleri uyruğuna mensup olanların ellerindeki fabrika, çiftlik, hane, arazi ve emlak ile ilgili listelerin hazırlanarak gönderilmesi istenmişti. Enver Paşa Gelibolu’nun 9 Ocak 1916’da İtilaf ordusunca tarafından tamamen boşaltılması üzerine Osmanlı Meclis-i Mebusan’ında 10 Ocak 1916 tarihinde uzun bir konuşma yaparak Çanakkale Cephesi’ni ve orada yaşananları değerlendirdi. 11 Ocak 1916 tarihinde Mesudiye istimbotu kendisine tahsis edilen Enver Paşa, artık İtilaf askeri bulunmayan cephede teftişte bulunmuştur. Teftiş sonrası 12 Ocak tarihinde İstanbul’a hareket etmiştir. Enver Paşa’nın 14 Ağustos 1916 tarihinde yaptığı ziyaretten bir fotoğraf. Heyette Adliye nazırı İbrahim Bey, Şeyhülislam Musa Kâzım Efendi, Müşir Tatar Osman Paşa, Süleyman Numan Paşa, Deniz müsteşarı Vasıf Bey de bulunuyordu (altta). Almanya imparatoru II. Wilhelm Çanakkale Cephesi’ni ziyareti sırasında Enver Paşa ile birlikte, 17-19 Ekim 1917 (karşı sayfada üstte). Enver Paşa, Çanakkale’de ele geçirilen Fransız denizaltısı Turquoise’ın Müstecip Onbaşı adıyla Osmanlı donanmasına katılışı töreninde (karşı sayfada altta).