Levanten diplomat Blak Bey

Osmanlı’nın ilk Washington Elçisi oldu, belediye reisliği yaptı

Osmanlı coğrafyasındaki Levantenler arasında en ilginç ailelerden biri, Fransız asıllı Blacque (Blak) Ailesi’dir. Osmanlı topraklarına 1826 yılında ayak basan Blacque Ailesi’nin fertleri, 1800’lü yılların ortalarından itibaren Osmanlı Devleti’nde önemli görevlerde bulunurlar. Bunların en ilginci de Osmanlı’nın ilk Washington elçiliği ve sonrasında Beyoğlu’nda Altıncı Belediye Dairesi Reisliği görevi yapan Edouard Blacque Bey’dir.

Geçen yıl yaşamını yitiren, Atlas Tarih Yayın Kurulu Üyesi, tarihçi ve gazeteci Orhan Koloğlu, Blacque Ailesi hakkında kapsamlı bir araştırma yapmış ve bu konuda hazırladığı kitap, 1998 yılında “Osmanlı Basınının Doğuşu ve Blak Bey Ailesi” adıyla Müteferrika Yayınları tarafından basılmıştı.

Koloğlu kitabında Edouard Blacque Bey hikâyesini özetle şöyle anlatıyor: “Edouard Blacque’ın babası İzmir’de 1828-1831 yılında Courrier de Smyrne 1831-1836’ya kadar ‘Moniteur Ottoman’ adlı Osmanlı gazetesini yayımladı. Aleksandr Blacque’ın Malta’da genç yaşta ölümünden sonra Babıali, karısını ve beş çocuğunu koruma altına aldı. Anneye toplu bir para verildi. İki erkek çocuğun her birine bir aylık bağlandı. Büyük oğul Edouard Blacque, öğrenimini Babıali’nin mali yardımıyla Paris’te Saint Barbe Koleji’nde yaptı. Öğrenim yıllarında, Paris’te büyükelçi ve babasının dostu olan Mustafa Reşit Paşa kendisiyle sürekli ilgilendi. 1842’de Edouard, ailesinin yanına İstanbul’a döndü. 19 yaşında Türkçe, Fransızca, İngilizce ve İtalyanca konuşmaktaydı. Bu durum ona dışişlerinde görev almanın ilk adımı olan Tercüme Kalemi’nin kapılarını açtı.

1845 yılında babası gibi gazetecilik de yapmayı denedi ancak işler istediği gibi gitmeyince 1849’da Babıali’nin

Paris elçiliğinde katiplik teklifini kabul etti. Edouard Blacque böylece Osmanlı Devleti’ne tam sadakata dayalı bir yaşamı kendi başına kurma yoluna girdi. 1850’de Paris’te ünlü Amerikalı cerrah Valentin Mott’un kızı Olivia ile evlendi. 1851’de doğan erkek çocuğuna Valentin Blacque adını verdi. Ancak ertesi yıl, karısı ölünce oğlunu Amerika’daki kayınpederinin yanına bıraktı. 1853’te Paris’te Birinci Katip oldu. Kırım Savaşı sırasında Osmanlı Devleti için Avrupa bankalarından alınacak borç işini başarıyla sonuçlandırınca, Babıali diplomatları arasındaki ünü arttı.

1856’de Torino Elçiliği Başkatibi olan Blacque Bey, 1860’ta Napoli Konsolosluğu’na getirildi. 1867’de ise Blacque Bey, hem kendisi hem de Osmanlı Devleti için çok önemli bir

görevi üstlendi: Washington Elçiliği. Abd’nin 1831’den beri İstanbul’da diplomatik bir elçisi vardır; halbuki Babıali dünyanın merkezi olan Avrupa’nın çevresindeki bu uzak ülkede daha hiç kimseyi akredite olarak atamamıştır. Edouard Blacque Bey, Amerika’ya Ulâ sınıfının ikinci kademesine terfi ettirilerek ve 3 Nisan 1867’de padişah fermanıyla atanarak gönderildi. 1867 Ağustos’unun sonunda Blacque Bey, güven mektubunu Washington’da Amerikan Başkanı Grant’a fevkalade görevli Ortaelçi olarak sundu.

Elçi Blacque Bey yalnız Amerika’ya göçen Yunanlıların Girit’le ilgili siyasi etkisine karşı savaşmakla kalmıyor, Osmanlı-amerikan silah ticaretini de geliştirmeyi sağlıyordu. Kuzey-güney savaşı nedeniyle fazla üretim sonucu Amerika’da ortaya çıkan gereksinim dışı silahların Türkiye’ye satılması işini başarıyla sonuçlandırdı.

Bu başarısının ödülünü, rütbesi Osmanlı sivil hiyerarşisinin en yüksek noktalarından biri olan Ulâ sınıfının birinci kademesine yükseltilerek gördü.

Edouard Blacque, 1873 Ağustos’unda yedi yıllık bir sürenin ardından Washington’dan geri çağrılarak Matbuat Dairesi Müdürlüğü’ne atandı. 1876’da Şurayı Devlet üyesi ve başkentin Altıncı Belediye Dairesi’nin reisi oldu. Kısa bir süre Bükreş Elçiliği’ne atanan Blacque Bey, 1893’te emekli oldu. Yaşamı 1895’te Büyükada’da sona erdi.

Edouard Blacque’ın oğullarından Almanya’da eğitim gören Edmond Blacque, Osmanlı ordusunda subaylık yapmış ve Blak Paşa olarak tanınmıştır. Blak Paşa, Bükreş ve Londra’da ateşemiliterlik yapmış ve Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra eşinin İngiliz olması nedeniyle istifa ederek İrlanda’ya yerleşmiştir.

İkinci oğul Türkler tarafından Reşad Blak olarak adlandırılan Richard Blacque’tır. Almanya’da eğitim gören Richard Blacque, 1908’de Berlin

Elçilik Katibi ,1911’de Viyana Elçiliği Müsteşarı oldu. 1918’de Ortaelçiliğe yükselen Richard Blacque, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra da Hariciye’deki görevini sürdürdü. 1921’deki Sevr Anlaşması’nın yeniden düzenlenmesi için Londra’ya giden Sadrazam Tevfik Paşa hükümetinin delegeleri arasında yer aldı. 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla Cenevre’ye yerleşti ve 1927’de Amerika’da öldü.

Bugün Blacque Ailesi’nin fertleri, Fransa, İrlanda ve Arjantin’e dağılmış olarak yaşamaktadırlar.”