RENKLI, YENILIKÇI, GIRIŞIMCI BIR SARAYLI

OSMAN BEY VE AILESI-BIR SEMTE ADINI VEREN OSMANLI AYDINI, NEDRET KURAN, IŞ BANKASI YAYINLARI, NISAN 2023

İstanbul’un Avrupa Yakası’nda Pangaltı ile Şişli arasında yer alan geniş semtin adının neden “Osmanbey” olduğunu düşündünüz mü? Eğer düşünmediyseniz Sultan Abdülhamit’in Başmabeyncisi, hattat ve matbaacı Osman Zeki Bey ile tanışmanız gerekir. Osman Bey’in ve ailesinin hayat hikâyesini, torununun torunu Nedret Kuran kaleme almış. 1882-1890 yılları arasında Başmabeyinci olarak II. Abdülhamit’in güvenini kazanan, hatta “Serkurena-i Hazret-i Şehriyari” (padişaha yakın kişi) unvanıyla taltif edilen Osman Bey, Kuran-ı Kerim’i matbaada basma izni alan ilk kişi aynı zamanda. O güne dek Kuran’ın matbaada basılması, yazımda bir yanlışlık yapılabileceği, kullanılan araç gerecin mekruh olabileceği ve kapkara harfler estetik görünmediği için engellenmiş. Osman Bey, 1876 yılında aldığı bu görevi 25 yıl boyunca tekel olarak sürdürmüş ve Çemberlitaş’taki matbaasında 2.5 milyon adet Kuran-ı Kerim basımı yapmış. 1886’da Abdülhamit’in talimatıyla oğlu Ali Cevad Bey’le birlikte bir kâğıt fabrikası da kuran Osman Bey matbaacılığının yanı sıra hattat olarak da biliniyor. Başmabeyncilik görevini yürüttüğü sırada ailesiyle birlikte Nişantaşı’ndaki Mabeyn Konağı’nda ikamet eden Osman Bey, farklı etnik dini ve gruptan insanların yaşadığı Şişli’de arazi satın alarak çocukları için konaklar inşa ettirmiş ve bu sayede 19. yüzyılın sonu için bir yenilik sayılabilecek kozmopolit bir yaşamın doğmasına vesile olmuş.