HORİZONTAL MI VERTİKAL Mİ? Prof Dr. Erdal BAY

Batının mimarisi vertikal yani dikeydir. Kiliseler, Katedraller… Mimari öyle dikeydir ki; Siz ona yaklaştıkça daha da yükselir, Sizi ayaklarının altına alıp eziyormuşsunuz gibi hissederseniz. Türk kültüründe ise mimari horizontal yani yataydır. Camiler, kervansaraylar… Örneğin camilerin içine girdiğinizde gittikçe kendine çeker sizi. Batının müziğinde geçişler dikeydir Bizim kültürde ise yataydır. Batı kültürü vertikaldir, Türk kültürü ise horizontaldır. *** Horizontal ve vertikal durumu eğitim sistemlerinde de vardır. Bu durumu reddiyetçilik ve değiştirmecilik olarak ele alabiliriz. Değiştirmecilik İlk Milli Eğitim Bakanı Rıza Nur’dan (1920-1920) en son bakan Ziya Selçuk’a (20182021) kadar 76 bakan değişmişse, 100 yılda yaklaşık 76 bakanı görev yapmış ve ortalama bakan ömrü 1,32 yıl ise, (AK Parti iktidarında Milli Eğitim Bakan ömrü 2,71 yıl) Dünya da bu kadar kısa eğitim bakan ömrünün olduğu başka bir ülke yoksa, Eğitim sisteminde yapılan yapısal değişimleri takip etmekte çok zorsa, Cumhuriyet döneminden itibaren eğitim programlarımız geliştirilmek yerine hep değiştirilmişse, 2021 yılında ilkokula başlayan bir öğrencinin ortaokul sonunda hangi sınava gireceğini bilmek mümkün değilse, Başta sınav olmak üzere birçok eğitimsel sistem sürekli değiştiriliyorsa, Dünyada bu kadar yapısal değişiklik olan başka bir eğitim sistemi yoksa, Yapılan değişimler eğer yanlış ise bir kuşağın kaybına neden oluyorsa, Bu anlamda eğitim sistemimiz horizontal mı? yoksa vertikal mi? Reddiyetçilik Kazım Karabekir Paşa’nın Birinci Dünya Savaşında anne babalarını kaybeden çocuklar için kurduğu “Öksüzler Yurdu” sistemini, Sadrettin Celal Antel’i; Köy Enstitülerinin mimarlarından İsmail Hakkı Tonguç’u; Tuğba Ağacı kuramı ile Emrullah Efendi’yi, Öğretmenlerin sahip olması gereken nitelikleri yüzyıllar önce belirten Fatih Sultan Mehmet’i; Scinner ile koşullanma deneyini yapan ama ülkemiz literatüründe ismi geçmeyen Ordinaryüs Profesör Reha Oğuz Türkkan’ı ve ismini burada yazamayacağız abide şahsiyetlerimizi biliyorsanız, geçmiş kültürünüzü, kültürel kodlarınızı, önemli şahsiyetlerinizi ret etmeden yeni nesillere taşıyorsanız, Yeni bir şeyi bulunca hemen eskiyi eleştirmiyorsanız, Batının geçmişinde elde ettiği birikimleri geleceği inşa etmekte kullandığı gibi sizde birikimlerinizi reddetmeyerek kullanıyorsanız, Bu anlamda eğitim sistemimiz horizontal mı? yoksa vertikal mi? *** Mimaride, müzikte, horizontallık güzel olabilir. Ama eğitim sisteminde horizontallık olmamalıdır. Eğitim sistemleri vertikal olmalıdır. Sürekli değiştirilen, eskilerin ret edildiği değil; eksikliklerin görüldüğü, geliştirildiği bir sistem olmalıdır. Kişilerin bakış açılarına göre şekillenen sistem olmamalıdır. Her göreve gelen yeni milli eğitim bakanının ‘’eğitim sistemini değiştiriyoruz’’ şeklindeki söylemlerinden farklı olarak, kim gelirse gelsin yapısal olarak değiştirilemeyecek milli ve yerli bir eğitim sistemini teşekkül etmesinin birçok sorunu çözmesine katkı sağlayabilir. *** Ez cümle; Bilmeliyiz ki; geçmişimizi bilmeden veya geçmişi reddederek ve geliştirmek yerine değiştirerek, hiçbir zaman yeniyi, mükemmeli ortaya koyamayız. Geçmişimizi bir bilsek neler değişirdi acaba…