“standartlaştırma”
Selda Bancı, Ömer Özgenç, Şeyma Nur Çalışkan
Bu yıl 18.’si düzenlenen Betonart Mimarlık Yaz Okulu, 27 Temmuz-5 Ağustos 2019 tarihleri arasında Ankara’da, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi evsahipliğinde Baştaş Başkent Çimento A.Ş ve Konya Çimento A.Ş ana desteğiyle gerçekleşti. Akademik danışmanlığını Nur Çağlar’ın, küratörlüğünü Selda Bancı’nın üstlendiği Betonart Mimarlık Yaz Okulu’nun bu yılki teması, “standartlaştırma”ydı. Yaz Okulu, mimarlıkta, mekânda ve her tür yapıda standartlaştırmayı, yapı bileşenlerinden biri olan bir duvar parçasının tasarımı, yapımı ve üretimi üzerinden tartışmaya açtı. Bu şekilde, 2019’da 100. kuruluş yıl dönümünü kutlayan Bauhaus Okulu’nun getirdiği açılımlara da yer verilmesi amaçlandı. Bauhaus Okulu, geçen yüzyılda, sanayi çağıyla ortaya çıkan standartlaştırma, tekrarlanabilir ya da seri üretim, kitlesel tüketim kavramları aracılığıyla mimarlığa bir araştırma nesnesi olarak yaklaşmıştı. Bugün, okulun kuruluşunun 100. yılında, bilgi çağında yeni üretim biçimlerinin, yeni malzemelerin ve yeni deneyimlerin “standartlaştırma” başlığı altında tartışmaya açılması hedeflendi. 11 moderatör, ülkenin 13 farklı şehrinden ve 21 mimarlık okulundan gelen 30 öğrenci ve 7 atölye asistanı beton aracılığıyla malzeme, teknik ve pratikle buluştu. Yaz Okulu’nda 10 gün boyunca atölye ve saha çalışmaları, teknik geziler, çeşitli konuşma ve söyleşiler gerçekleştirildi.
sürece dair
Betonart 2019 Yaz Okulu, 27 Temmuz günü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Mimarlık Bölüm Başkanı Nur Çağlar, TÇMB Eğitim Müdürü Sabit Uslu, Baştaş Hazır Beton San. ve Tic. A.Ş Genel Müdürü Mesut Altıok, Binat İletişim & Danışmanlık Kurucusu Banu Binat, eski Betonart Mimarlık Yaz Okulu katılımcı ve koordinatörü Ferhan Yalçın ve Yaz Okulu Küratörü Selda Bancı tarafından gerçekleştirilen açılış konuşmaları ile heyecanla başladı. Atölye yürütücülerinin kısa sunumlarını takiben yürütülen seçim sürecinin ardından öğrenciler, 10 gün boyunca çalışacakları atölyelerine dağıldılar. İkinci gün, saha çalışmaları öncesinde Baştaş Çimento’dan Mete Emre Ergüçlü “Sahada İş Güvenliği” sunumunu gerçekleştirirken, ODTÜ İnşaat Mühendisliği
Bölümü Öğretim Üyesi Özgür Yaman ise “Çimento ve Beton Teknolojileri” başlıklı konuşmasında betonun temel nitelikleri ve güncel kullanımları hakkında bilgiler verdi. Atölye çalışmaları sürerken, üçüncü gün, Yaz Okulu’na evsahipliği yapan TOBB ETÜ Teknoloji Merkezi’nin mimarı Ali Osman Öztürk serbest meslek pratiği içerisindeki deneyim ve tecrübelerini aktardığı keyifli bir söyleşi yaptı. Konuşmalara paralel olarak, dördüncü gün gerçekleşecek jüri için atölye çalışmaları hızla devam etti. Atölye ortamında çalışmalarına devam eden ekipler dijital model ve fiziksel maketleri üzerinden ürün tasarımlarını sonuçlandırdılar.
30 Temmuz Salı günü gerçekleşen sunumlarda atölyeler süreçlerini birbiri ile paylaşırken, sonuç ürünlere dair fikirler somutlaşmaya başladı. Beşinci günde atölyeler 1/1
Selda Bancı* Ömer Özgenç* Şeyma Nur Çalışkan*
ölçekli duvarlarını üretmek üzere saha çalışmalarına başladılar. Öncüoğlu Mimarlık’ın ortaklarından Önder Kaya, standartlaştırma kavramını piyasa koşulları üzerinden ele aldığı konuşması ile Yaz Okulu’nun altıncı gününe konuk oldu. Saha çalışmaları devam ederken, güneşli bir haftasonuna denk gelen 3 Ağustos günü yoğun programa mola niteliğinde bir gezi gerçekleştirildi. TOBB ETÜ Mimarlık Bölümü Öğretim Görevlisi Işıl Ruhi Sipahioğlu’nun “Mimarlık Eğitiminde Eşikler” başlıklı konuşması ile başlayan gün, moderatörlerin mimarlık pratiği üzerine deneyimlerini paylaştıkları kısa sunumlar serisi “Mimar Oldum!?” ile devam etti. Gezinin ilk durağı olan Anıtkabir ziyaretinin ardından, Uygur Mimarlık Ortağı Semra Uygur’un eşliğinde, CerModern ve balon kalıp ve püskürtme beton tekniğinin Ankara’daki önemli bir örneği olan CSO binası şantiyesi ziyaret edildi. Gezi rotası, Ankara Kalesi ile son buldu. 10 gün süren yoğun çalışma süreci 5 Ağustos günü TOBB ETÜ kampüsüne yerleştirilen “duvarlar”dan oluşan serginin açılışı, sertifika ve kapanış töreni ile sona erdi.
küratör: Selda Bancı akademik danışman: Nur Çağlar koordinatörler: Gizem Buzacı, Ömer Özgenç, Şeyma Nur Çalışkan, Fidan Özenç
atölye I: Mimarlığın Bellek Nesneleri moderatör: Refa Emrali asistanlar: İrem Tümay, Zeynep Öztürk öğrenciler: Kübra Gülhan, Betül Öz, Zeynep Göktoprak, Helin Gülay Yüksel, Elif Leblebici
1. Atölye, mimarlığın kolektif hafızasında yer edinmiş nesneleri ve belleğin mekân-nesne ilişkisini “beton duvar” üzerinden tartışmaya açtı. Önceden hazırlanmış metal kalıplar ile üretilen 200x100x50 cm boyutlarındaki standart rafların yerleşimi beton duvarı oluşturdu. Koruyan, mekânı sınırlayan ve tanımlayan “duvar”, burada tersine bir okumayla içi görünen, ızgaramsı bir yapıya büründü. Bu sürece paralel olarak pergel, cetvel, su terazisi, gönye gibi mimarlıkta kullanılan ölçüm araçlarının, diğer bir deyişle, bellek nesnelerinin silikon yardımı ile kalıpları çıkartıldı ve beton nüshaları üretildi. Bu nesnelerin raflara yerleşimiyle Atölye 1 çalışmalarını tamamladı.
atölye II: Hadrianus’un Gezintisi moderatör: Jorge Mealha asistan: Beyza Ayaz öğrenciler: Nursima Zengin, Nijat Mahamaliyev, Emre Taş, Neda Haşemi, Barış Kavraroğlu
2. Atölye, İmparator Hadrianus’un Villası’nda yer alan çok amaçlı duvarı çalışmalarının merkezine aldı. “Hadrianus’un Gezintisi” başlıklı proje, İmparatorun bu duvarı nasıl işlevlendirdiğini irdelerken, Bauhaus Okulu’nda sanat ve fonksiyon arasındaki ilişkiyi beton üzerinden yeniden okumayı hedefledi. Bu tartışmalar sonunda atölye, farklı işlevler sunma olasılığına odaklanan gözenekli bir yapı önerisinde bulunmayı amaçladı. Kampuste hâlihazırda bulunan beton banklardan birinin temel olarak kullanılmasıyla beş parça halinde tasarlanan yapı elemanları “duvarı” oluşturdu. TOBB ETÜ Mimarlık Bölümü’nün geçmişteki atölye çalışmalarından arta kalan bazı malzeme ve parçalar, doku çeşitliliği ve hacimsel hareket için duvar yüzeylerini tanımlamada kullanıldı.
atölye III: RefleX moderatörler: Alper Aksoy, Serkan Karaaslan, Yunus Özmerdivenli asistan: Emre Cansever öğrenciler: Sena Tokmak, Hüseyin Melih Baktır, Ece Onulay, Melih Yavuz,
Merve Civcik, Elif Turna
“RefleX” atölyesi, standart kavramının gelişen, yok olan ya da değişen farklı koşullara uyum sağlayarak bir devinim içerisinde olduğu düşüncesiyle kurgulandı. Dolayısıyla değişen ihtiyaçlara göre farklılaşabilen bir ürün için modüler bir tasarım üzerinden mimaride standart kavramının sürdürülebilirliği tartışmaya açıldı. Sonuçta iki farklı boyutta modüle karar verildi ve kalıpları üretildi. Yaz Okulu’nun ilk üç gününde, 1/10 ölçekte 3D yazıcı ile üretilen modüllerle tasarım üzerinde çalışıldı. Nihai tasarımın sonuçlandırılmasının ardından beton modüller günde iki kez olmak üzere dökülmeye başlandı. Eş zamanlı olarak, verilen alanda zemin çalışması yapıldı ve siyah renkli beton uygulaması gerçekleştirildi. Son gün modüller, uygulama alanına götürülerek tasarıma uygun şekilde yerleştirildi.
atölye IV: Kalıp Dışı moderatörler: Ramazan Avcı, Ozan Gürsoy asistan: Büşra Bal öğrenciler: Gökalp Yiğit Denktaş, Alp Fahri Ardıç, Furkan Alişinoğlu, İlayda Akak,
Esra Ergün
“Kalıp Dışı”, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren değişen “standart/laşma” kavramlarının günümüzde farklılıkları ve çeşitlilikleri bir potada eriten, tek doğruyu arayan bir rejim inşası şeklinde ele alınmasını bir problem alanı olarak tanımladı. Hazırlık sürecinde herhangi bir malzeme talepleri olmayan Atölye 4, Yaz Okulu boyunca kullanılmayan malzemelerin yeniden kullanılması ile deneysel ve sürdürülebilir bir tutum benimsedi. Yaz Okulu’nun ilk iki günü kullanılmayan/atılmış malzemelerin bulunması ve geridönüşümü üzerine çalışıldı. Eş zamanlı olarak stüdyolarında kavramsal tartışmalar yapan atölye, 3. günden itibaren çeşitli malzemeleri donatı olarak kullanıp püskürtme metoduyla farklı formlar oluşturma denemelerine başladı. Standart kalıp algısını sorgulamayı amaçlayan “Kalıp Dışı” standartlaşabilecek yeni bir tür kalıp inşa yöntemini deneysel bir biçimde sundu.
atölye V: KonaK moderatör: Aktan Acar asistan: Aysu Haşimoğlu öğrenciler: Alâ Haj Taleb, Melih Karataş, Aysu Fatma Kuştaş, Bingül Çakacı, Sercan Deniz
“Konak” atölyesinde ekolojik bir duyarlılık dahilinde, yapılı çevrenin en baskın cansız unsuru olan beton malzemesinin ekosistemin bir parçası haline geldiği bir senaryo için bir araştırma ve deneme çalışması yapıldı. Kaldırımlar, yollar ve otoparklar gibi açık alanlarda sert zemin olarak kullanılan geçirimli “poroz betonun” ilk defa, dikey bir yapı elemanı olan duvara uygulaması gerçekleştirildi. Duvarın mukavemeti ve hedeflenen geçirgenliği arasındaki dengeyi kurmak adına Baştaş Çimento ekibiyle yapılan tartışmalar sonucunda uygun agrega boyutuna ve çimento miktarına karar verildi. Kalıp işçiliği sonlandığı zaman fabrikadan mikser kamyonu ile sahaya lojistiği sağlanan 7 metreküp betonun dökülmesi ve priz alması, sonraki 24 saat içerisinde tamamlandı. Sürdürülebilir ve esnek canlı çeşitliliğine evsahipliği yapması amaçlanan duvara bitkiler ekildi.
atölye VI: In-Between moderatörler: Murat Sönmez, Aslı Özbek, Nihat Eyce asistanlar: Mert Doğaray, Kevser Özkul öğrenciler: Tülay Haspolat, Gizem Aliçay, Çağrı Sarıkoyuncu, Kerime Hatun Uğurlu, Rıza Durmuş
“In-Between” atölyesi, yeniçağın mimari pratiğini kökten değiştiren sayısal tasarım ve üretim biçimlerini kullanarak, endüstriyel kalıplarla üretilen standart beton duvar uygulamalarını çeşitlendirmeyi amaçladı. XPS yalıtım malzemesine beton kalıbı olmak gibi farklı bir uygulama alanı sunan Atölye 6, öğrencilerin hem mimari dijital tasarım araçlarını hem de CNC makinesi gibi dijital fabrikasyon araçlarını kullanmasına olanak sağladı. Dijital ortamda tasarlanan projeye göre düşeyde sık kesitler alınarak, CNC makinesinde işlenen XPS levhaların üst üste yığılmasıyla kalıp oluşturuldu. Baştaş Çimento yetkililerinin danışmanlığında, üst üste 80 katman halinde XPS levhalardan oluşan kalıba dört etapta beton dökülerek Atölye 6’nın beton duvarı elde edildi.