PİNUS PİNEA
Çam fıstığı,
Bilim dilinde “olarak bilinen fıstık çamının kozalaklarından çıkarılan sert kabukların kırılması sonucu elde edilen ve besin değeri oldukça yüksek bir gıda maddesidir. Tüm Akdeniz ülkelerinde yetişebilen bu ağaç şemsiye görünümünde olup 20 metreye kadar uzayabilen geniş tepeli bir çam türüdür. Kozalak üretimi genellikle 20 yaşından sonra başlamaktadır.
Çam fıstığı, yenilebilir ve yüksek ticari değeri olan bir tohumdur. Türkiye’de Aydın, Muğla ile İzmir ili Bergama ilçesine bağlı Kozak yöresinde üretimi yapılmaktadır. Türk mutfağında pilav, dolma ve helvanın bir malzemesi olarak kullanılmaktadır. Üretimi bir hayli meşakkatli olan fıstık çamının kozalakları olgunlaşınca ağaçtan bir sopa yardımıyla düşürülmekte ve güneş alan bir yere serilmektedir. Kozalaklar sıcağın yardımıyla açılarak içindeki tohumlar dışarı çıkarılmakta, tohumlar suda yumuşatılarak içindeki fıstığın ayrılması sağlanmakta, tohumu kaplayan ince zar temizlendikten sonra da son olarak fıstık güneşte kurutulmaktadır. Kurutulan fıstıktan çıkan fıstıklar çuvallanıp satışa hazır hale getirilmektedir.
Fıstık çamı dışında dünyada bazı cinsi üyelerinden de çam fıstığı elde edilmektedir. Asya’da Kuzeydoğu Asya’da Kore çamı ( , Batı Himalaya’daki Chilgoza çamı ( az miktarda üretilen Sibirya çamı ( Japon fıstık çamı ( Çin beyazçamı ( ve Bunge çamı (
Kuzey Amerika’da ise Kolorado çamı ( tek yapraklı çam ( ve Meksika çamı ( sıklıkla çam fıstığı üretimi için yetiştirilir. Diğer bilinen türler Sabin çamı ( Torrey çamı ( ve şeker çamı ( Çam fıstığı bitki kökenli bir gıda maddesidir. Günlük hayatta sıkça tüketilen çam fıstığı içerisinde esensiyal mineraller, vitaminler vardır. Ayrıca kandaki kolesterol seviyesini düşürmede faydalı olan kalp dostu tekli doymamış asitlerin önemli bir kaynağıdır. Sağlık açısından bir çok faydalı etkisi mevcuttur.
Çam fıstıkları, vücudunuza enerji vermek için seçebileceğiniz sağlıklı bir yemiştir. Bir avuç dolusu çam fıstığı yemek, bütün gün boyunca yüksek enerji sağlayacaktır. Çam fıstıkları mükemmel bir doymamış yağ deposudur ve kandaki kolestrol seviyesini düşürmeye yardımcı olur. Düzenli çam fıstığı tüketimi, kandaki iyi kolestrolü arttırarak, kötü kolestrol seviyesini düşürür. İçerdiği oleik asit sayesinde ise karaciğeri destekleyerek, vücuttaki trigliseritleri atmasını sağlar. Ayrıca, sağlıklı bir kan lipit profili oluşturarak, atar damar hastalıklarını ve felci önler.
Bergama kozak çam fıstığı (
fıstık çamının kozalaklarından çıkarılan sert kabukların kırılması sonucu elde edilen ve besin değeri oldukça yüksek bir gıda maddesidir. Genel olarak Akdeniz ikliminin olduğu bölgelerde yetişir. Ülkemizin koşulları, çam fıstığının yetişmesine için çok uygundur. Bu fıstık türü yemeklerin, özellikle de dolmaların vazgeçilmez bileşenlerden biridir. O nedenle dolmalık fıstık olarak da bilinir. İçeriği protein ve yağ açısından zengin, E, K, B1, B3 ve B2 vitaminleri, çinko, bakır, molibden, potasyum gibi mineralleri barındırır. Bu nedenle oldukça besleyicidir. Besin değeri çok yüksek olan bir kuruyemiş türü olan çam fıstıkları, enerjiyi arttırır, iştahı azaltır, şeker hastalığını kontrol altına alır, kalp ve damar sağlığını korur, psikolojik sağlığı destekler, kemikleri güçlendirir ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Bunların yanı sıra, görüş yeteneğini geliştirir, kilo vermeye yardımcı olur, cildi güzelleştirir ve saç derisi sorunlarını yok eder.
Bergama kozak çam fıstığı bileşimi Çizelge 1 de verilmiştir.
çam fıstığı, enerji seviyelerini sağlıklı olarak arttırmaktadır. Ayrıca magnezyum seviyesi bakımından da zengindir ve bu mineral eksikliği sonucunda oluşan halsizlik sorununu önlemektedir.
Çam fıstıkları ayrıca vücutta doku yapımı ve yenilenmesinde görev alarak da halsizliği önlemekte, içerdiği protein, vücuda alınan yakıtların daha yavaş yakılmasını sağlayarak, vücuttaki enerjinin çok daha uzun sürmesine yardımcı olmaktadır. Çam fıstıkları; gözler için çok faydalı olan beta karoten ve antioksidanları da içermekte, yapısındaki lutein sayesinde ise gözleri ultraviyole ışınlardan koruyarak, maküler hasar görmelerini önlemekte, yaşlılığa bağlı göz bozulması sorununu da geciktirmektedir.
İçerisinde bulunan birçok gerekli mineral, vitamin ve antioksidanlar, cilt sağlığı için de faydalıdır. E vitamini ve antioksidanların, yaşlanma sürecini yavaşlattığı iddia edilmektedir. Cilt üzerinde oldukça nemlendirici bir etki sağlayan çam fıstıkları mükemmel bir E vitamini kaynağı olup saç büyümesini geliştirip saç derisini sağlıklı tutmakta, Saç dökülmesi veya saç incelmesi yaşayan insanlara önerilmektedir.
İçeriğindeki K vitamini; yaralanmadan sonra kanamayı önlemek için kan pıhtılarının oluşmasına yardımcı olurken, magnezyumun kanser riskinin azalttığı, Kalsiyum un kemikleri güçlendirdiği yayınlarda belirtilmekte, Kaşıntı, sedef hastalığı, sivilce, egzama, uyuz ve yara gibi cilt sorunlarının tedavisinde katkı sağladığı iddia edilmektedir.
En kıymetli çam fıstıklarının yetiştiği yaşlı bir coğrafya kesimi olan ve Akdeniz iklimine sahip bulunan kozak; İzmir’in Bergama ilçesinin kuzeybatısında olup deniz seviyesinden 500 m’ye kadar yükselmektedir. Toprak yapısı fıstık çamı için elverişli olan geçirgenliği yüksek, taneli, granit, gnays, kristalleşen şistler üzerine yaygın yapıda toprağa sahiptir.
Kaynak:
Prof. Dr. Nevzat ARTIK / Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdürü- Adli Bilimciler Derneği Adli Gıda Komisyonu Başkanı
Prof. Dr. Hamit HANCI / Ankara Üniv. Tıp Fakültesi Adli Tıp A.D -Adli Bilimciler Derneği Başkanı