BİR ÇOCUK GENETİK HASTALIĞI HGPS
Progeria hastalığı diğer adıyla, Hutchinson-Gilford Progeria Sendromu (HGPS) ilk defa 1886’da tespit edilmiştir. Yaşlanma hastalığı olarak bilinen sendrom, dört milyonda bir görülen genetik bir hastalıktır. Erkek hastalarda görülme sıklığı kadın hastalara oranla 1,5 kat daha fazladır. Bu sendroma sahip bebeklerde bir yaşına kadar normal seyreden hastalık sonrasında bebeklerde gelişmede güçlük olarak kendini göstermeye başlar. Etkileri dolayısıyla ortalama 13-14 yaşında hastalar felçten veya kalp krizinden hayatını kaybeder [1].
Progeria, Lamin-A (LMNA) geninde oluşan nokta mutasyondan kaynaklanır. Laminler, çekirdek tabakasının ana yapısal bileşenlerini oluşturan lifli ağ tabakasındaki ara filaman proteinleridir. Çekirdeğin boyut ve şeklinin ana belirleyicileri olarak görev alırlar. Aynı zamanda DNA replikasyonu ve transkripsiyon gibi temel işlevlerde yer alırlar. Lamin-A proteini de hücre nükleus oluşumundaki temel yapı elementidir. Bu mutasyon sonucunda ortaya çıkan progerin, nükleer membranın yapısını bozan ve birçok doku hücresi için toksik etkiye sahip anormal bir proteindir [2].
Şekil 1: Progeria hastası bir çocuk [3]
Progeria, hastalarda aşırı erken yaşlanmaya neden olurken birçok vücut sistemini de etkiler. Vücuda oranla gelişmemiş büyük baş, gelişmemiş küçük ağız ve çene, dar burun ve büyük gözler karakteristik yüz yapısını oluşturur. Dar göğüs kafesi, ince, tiz bir ses, ağzın tam açılamaması ve devamlı açık tutulamaması ve hastalarda insülin bozukluğu ile gelişen diabetes mellitus gözlemlenen diğer etkilerdir. Progerialı hastalar tipik olarak benzer belirti ve semptomlar gösterseler de kişiden kişiye bu özellikler değişebilir [1][4].
Semptomlar şu şekildedir:
• Zayıf büyüme,
• Yüze göre büyük kafa boyutu,
• Deri altında yağ kaybı,
• Gecikmiş diş gelişimi ve diğer diş anormallikleri,
• Kellik (alopesi),
• Sert eklemler,
• İnce, zayıf kemikler (osteoporoz),
• İlerleyen kalp hastalığı,
• Normal zekâ [4].
Hastalığın ilk yıllarında büyüme geriliği, yağ kaybı, cilt değişiklikleri ve kellik olarak başlayan belirtiler, daha sonrasında yaşlı yetişkinlerde görülen eklem sertliği, diş kaybı, kemik erimesi, işitme kaybı ve kalp rahatsızlıkları olarak ilerleyerek devam eder [4].
Türkiye’de Progeria Hastalığı
Çok nadir görülen bu hastalığa dünyada 400 kişinin sahip olduğu düşünülürse; Türkiye için bu sayı çok daha azdır. İstanbul 2014 Uluslararası Progeria Çocuklar Buluşması düzenlenerek Gamze Yaşar ve onun gibi olan çocuklar için Türkiye’de farkındalık oluşturmak amaçlanmıştır. Gamze Yağar, başta Cumhurbaşkanımız ve ayrıca sanat ve spor dünyasından sayısız ünlü ile tanışmış, sosyal medyada Gamze için hayran kulüpleri kurulmuştur. Ne yazık ki Gamze Yaşar 17 yaşındayken 2017 yılında vefat etmiştir [5].
Şekil 2: Fenerbahçe sevdalısı Gamze’nin futbolcularla buluşması [6]
Günümüzdeki Geliştirilen Tedaviler
Dünyada sayısız çocuğun hayalleriyle birlikte hayata gözlerini yummasına neden olan bu hastalık için sevindirici bir tedavi yöntemi bulundu. Progeria hastası fareler üzerinde yapılan deneylerde, CRISPR'den esinlenerek geliştirilen bir DNA değiştirme yöntemi, DNA hatasını düzelterek hastalığın tipik kalp hasarını önledi. Tedavi edilen fareler, tedavi edilmeyen hayvanların iki katından fazla, yaklaşık 500 gün yaşadı. DNA'da çift sarmallı kesikler yapan CRISPR'den farklı olarak, bu tedavi yönteminde yalnızca bir şerit kesilerek tedavi uygulanmaktadır [7].
Kaynakça
1. Yaman, B. C., & Erdemir, U. Hutchinson-Gilford Progeria Sendromu: Olgu Sunumu. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi, 32(1), 45-49.
2. ‘https://www.pnas.org/content/106/49/20788’ Erişim Tarihi: 20.01.2021
3. ‘https://molekulerbiyolojivegenetik.org/progeriaerken-yaslanma/’ Erişim Tarihi: 20.01.2021
4. ‘https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/7467/ progeria’ Erişim Tarihi: 20.01.2021
5. ‘https://www.haberturk.com/saglik/ haber/1545153-gamze-acilarina-daha-fazladayanamadi’ Erişim Tarihi: 20.01.2021
6. ‘https://www.ntv.com.tr/yasam/gamze-yagarhayatini-kaybetti-hadise-mekanin-cennet-olsunguzel-gamze,lasaqO8zzkqYSn6_zo8XmA’ Erişim Tarihi: 20.01.2021
7. J. Kaiser, 6 Ocak 2021, ’https://www.sciencemag. org/news/2021/01/incredible-gene-editing-resultmice-inspires-plans-treat-premature-agingsyndrome utm_campaign=news_daily_2021-0106&et_rid=604878122&et_cid=3621404’ Erişim Tarihi: 20.01.2021
8. Tuğçe YAZICI / https://www.drbioengineer. com/post/bir-%C3%A7ocuk-genetikhastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1-hgps