TOPARLANMAYI NASIL ŞEKİLLENDİRECEĞİZ
Ekonomimiz bu yılın ilk çeyreğinde 2019’un ilk çeyreğine göre yüzde 4,5 büyüdü. Bu iyi bir büyüme oranı ama, arka planda iki özelliği daha var.
Birincisi, bugünkü verinin COVID-19 etkilerini minimum düzeyde yansıtması. Türkiye, başarılı bir mücadele ile koronavirüsün ülkeye girişini geciktirdi. İlk çeyreğin son 15 gününde virüs sektörleri etkilemeye başladı. Dolayısı ile COVID-19’un ilk çeyrek büyümesi üzerinde ciddi bir etkisi yok. Bu nedenle ilk çeyrek performansımız bazı ülkelere göre çok daha iyi durumda. İkincisi, 2019’dan gelen pozitif bir baz etkisinin desteği. 2019’un ilk çeyreğinde ekonomimiz önceki yıla göre yüzde 2,9 daralmıştı. Bu daralma nedeniyle birinci çeyrekte oluşan ekonomik değer bize daha yüksek büyüme hızı veriyor. Yani 2018’in ilk çeyreğindeki ekonomik büyüklüğümüze 100 dersek, 2019’un ilk çeyreğinde bu 97,1’e gerilemişti. Bugünkü gelen yüzde 4,5’lik büyüme geçen yıl 97,1’e inen GSYİH’nin 101,5’e çıkması anlamına geliyor. Yani 2019’a göre yüzde 4,5 olan büyüme 2018’e göre yüzde 1,5.
Önceki çeyrekte ekonomi hizmetler sektörü öncülüğünde büyüme göstermişti. Bu çeyrekte büyümenin öncüsü yüzde 6,2 ile sanayi oldu. Tarımda büyüme yüzde 3, hizmetlerde yüzde 3,4 iken inşaat sektörü yüzde 1,5 küçüldü. 2018’in üçüncü çeyreğinden beri daralan inşaat sektörü küçülmede 7. çeyreği geride bırakmış olduk ki; şu ana dek sektörde bu kadar uzun bir daralma yaşanmamıştı.
2018’in sonu ve 2019’un başında tüketim harcamalarında 9 ay süren bir daralma yaşadık. Yatırım harcamaları ise 2018’in ikinci yarısında küçülmeye başladı ve bu süreç 18 ay devam etti. 2020’nin ilk çeyreğinde tüketim harcamaları yüzde 5,1 büyürken, yatırım harcamaları yüzde 1,4 daraldı. Böylece yatırımlardaki gerileme 7. çeyreğini doldurmuş oldu. İkinci çeyrek büyüme verileri açıklandığında hem tüketim hem yatırımlarda COVID-19 sebebiyle yine düşüş görebiliriz. Bu noktada yatırım harcamalarının iki alt kaleminden biri olan inşaat yatırımlarının daralmaya devam ederken, makineteçhizat yatırımlarının büyümüş olmasının olumlu bir gelişme olduğunu vurgulamak gerekir. İlk çeyrek dış ticaret verileri üzerinde COVID-19’un küçük bir etkisi var. Buna rağmen İlk 3 ayda mal ihracatında yüzde 4 gerileme, ithalatında yüzde 10,3 artış görüyoruz. Hizmet ihracatı yüzde 1,3 gerilerken, ithalatı binde 5 arttı. Sonuçta, net ihracat büyümeyi yüzde 4,3 aşağı çekti. İkinci çeyrekte, ihracatın ithalata göre daha sert düşmesi nedeniyle, net ihracat katkısı biraz daha bozulacak. İkinci çeyrek büyüme verilerinin kötü geleceği herkesin emin olduğu bir konu. Ancak 3 ve 4. çeyrekler daha iyi olacak. Bizim için şu aşamada önemli olan toparlanma döneminde geleceği nasıl şekillendireceğimiz; istikrarlı ve kalıcı bir büyüme patikasına geri dönmek için neler yapacağımız.