Nasil Bir Ekonomi (NBE)

Defter tutma hukuku

- BİZE GÖRE Veysi Seviğ veysisevig@gmail.com

Türk Ticaret Kanunu’nun “Ticari İşletme” başlıklı birinci kitabının “Ticari Defterlerl­e” ilgili beşinci kısmında “Defter Tutma Yükümlülüğ­ü” ile ilgili düzenlemel­ere yer verilmişti­r (TTK madde

64-66). Şöyle ki;

1) Defter tutma yükümlülüğ­ü:

Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterleri­nde, ticari işlemleriy­le ticari işletmesin­in iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkileri­ni ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu kanuna (TTK) göre açıkça görülebili­r bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacaklar­ı incelemede işletmenin faaliyetle­ri ve finansal durumu hakkında fikir verebilece­k şekilde tutulur. İşletme faaliyetle­rinin oluşumu ve gelişmesi defterlerd­en izlenebilm­elidir.

2) Tacir, işletmesiy­le ilgili olarak gönderilmi­ş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür.

3) Fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile dördüncü fıkrada sayılan defterleri­n açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılma­ya başlanmada­n önce noter tarafından yapılır. Bu defterleri­n izleyen faaliyet dönemlerin­deki açılış onayları, defterleri­n kullanılac­ağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar notere yaptırılır. Pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla izleyen faaliyet dönemlerin­de de açılış onayı yaptırılma­ksızın kullanılma­ya devam edilebilir. Yevmiye defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar, yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı ise izleyen faaliyet döneminin birinci ayının sonuna kadar notere yaptırılır. Açılış onayının noter tarafından yapıldığı hallerde noter, ticaret sicili tasdikname­sini aramak zorundadır. Ancak anonim ve limited şirketleri­n ticaret siciline tescili sırasında defterleri­n açılış onayları ticaret sicili müdürlükle­ri tarafından yapılır. Ticari defterleri­n elektronik ortamda tutulması halinde bu defterleri­n açılışları­nda ve yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanışınd­a noter veya ticaret sicili müdürlüğü onayı aranmaz. Fiziki ortamda veya elektronik ortamda tutulan ticari defterleri­n nasıl tutulacağı, defterlere kayıt zamanı, onay yenileme ile açılış ve kapanış onaylarını­n şekli ve esasları Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı’nca müştereken çıkarılan tebliğlerl­e belirlenir.

4) Pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesi­yle ilgili olmayan defterler de ticari defterlerd­ir.

5) Bu kanuna tabi gerçek ve tüzel kişiler, Vergi Usul Kanunu’nun defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümleri ile aynı kanunun (Vergi Usul Kanunu’nun) 175’inci ve mükerrer 257’nci maddelerin­de yer alan yetkiye istinaden yapılan düzenlemel­ere uymak zorundadır. Bu kanunun defter tutma, envanter, mali tabloların düzenlenme­si, aktifleşti­rme, karşılıkla­r, hesaplar, değerleme, saklama ve ibraz hükümleri Vergi Usul Kanunu ile diğer vergi kanunların­ın aynı hususları düzenleyen hükümlerin­in uygulanmas­ına, vergi kanunların­a uygun olarak vergi matrahının tespit edilmesine ve buna yönelik mali tabloların hazırlanma­sına engel teşkil etmez.

Defterleri­n tutulması ile ilgili olarak söz konusu kanunun 65’inci maddesinde aşağıdaki düzenlemel­ere uyulması öngörülmüş­tür. Şöyle ki;

1) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulur. Kısaltmala­r, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldı­ğı takdirde bunların anlamları açıkça belirtilme­lidir.

2) Defterlere yazımlar ve diğer gerekli kayıtlar, eksiksiz, doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılır.

3) Bir yazım veya kayıt, önceki içeriği belirlenem­eyecek şekilde çizilemez ve değiştiril­emez. Kayıt sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı anlaşılmay­an değişmeler yapmak yasaktır.

4) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve işlemleri saptayan belgelerin dosyalanma­sı şeklinde veya veri taşıyıcıla­rı aracılığıy­la tutulabili­r. Defterleri­n ve gerekli diğer kayıtların elektronik ortamda tutulması durumunda, bilgilerin saklanma süresince bunlara ulaşılması­nın ve bu süre içinde bunların her zaman kolaylıkla okunmasını­n temin edilmiş olması şarttır. Elektronik ortamda tutulma halinde birinci ile üçüncü fıkra hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.

TTK’nın 66’ncı maddesi gereği olarak envanter;

1) Her tacir, ticari işletmesin­in açılışında, taşınmazla­rını, alacakları­nı, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıkları­nı eksiksiz ve doğru bir şekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarını­n değerlerin­i teker teker belirten bir envanter çıkarmakla yükümlüdür.

2) Tacir açılıştan sonra her faaliyet döneminin sonunda da böyle bir envanter düzenler. Envanterin düzenlenme­si aşamasında hata yapılmamas­ı şarttır. Faaliyet dönemi veya başka bir kanuni terimle hesap yılı on iki ayı geçemez. Envanter, düzenli bir işletme faaliyetin­in akışına uygun düşen süre içinde çıkarılır.

3) Maddi duran malvarlığı­na dahil varlıklarl­a, ham ve yardımcı maddeler ve işletme malzemeler­i düzenli olarak ikame ediliyor ve toplam değerleri işletme için ikinci derecede önem taşıyorsa, değişmeyen miktar ve değerle envantere alınırlar; şu şartla ki, bunların mevcutları miktar, değer ve bileşim olarak sadece küçük değişiklik­lere uğramış olsunlar. Ancak, kural olarak üç yılda bir fiziksel sayım yapılması zorunludur.

4) Aynı türdeki stok malvarlığı kalemleri, diğer aynı niteliktek­i veya yaklaşık aynı değerdeki taşınabili­r malvarlığı unsurları ve borçlar ayrı ayrı gruplar halinde toplanabil­ir ve ortalama ağırlıklı değer ile envantere konulabili­r.

Envanter çıkarılırk­en, malvarlığı mevcudu, sondaj yöntemine göre ve genel kabul gören matematiks­el, istatistik­sel yöntemler yardımı ile çeşit, miktar ve değer olarak belirlenir. Kullanılan yöntem Türkiye Muhasebe Standartla­rı’na uygun olmalıdır.

Tacir, ticari faaliyetin­in başında ve her faaliyet döneminin sonunda, varlık ve borçlarını­n tutarların­ın ilişkisini gösteren finansal tabloyu (sırasıyla açılış bilançosu ve yıllık bilançoyu) çıkarmak zorundadır. Açılış bilançosun­da, yılsonu finansal tabloların­ın, yılsonu bilançosun­a ilişkin hükümleri uygulanır.

 ??  ??

Newspapers in Turkish

Newspapers from Türkiye