2020 büyümesi %1,8 kişi başı gelir 8.599$
Hızlı kredi genişlemesinin yaşandığı 2020’de büyümeye hanehalkının tüketimi 1,9 stok değişimi 3,4 puan katkı verdi. Net ihracat ise büyümeyi 5,5 puan aşağı çekti
Türkiye ekonomisi, salgının damgasını vurduğu 2020 yılında yüzde 1,8 büyüdü. TÜİK’in açıkladığı veriye göre, GSYH geçen yıl cari fiyatlarla yüzde 16,8 artarak 5 trilyon 48 milyar lira oldu. GSYH’nın dolar cinsinden büyüklüğü 717 milyar dolara, kişi başına gelir de 8 bin 599 dolara geriledi. Böylece dolar cinsinden kişi başına gelir son 14 yılın en düşük seviyesine indi. Geçen yıl büyümeye en yüksek katkı 2,2 puanla “tüketim”den geldi. Dış denge ise büyümeye negatif katkı verdi. 2020’nin son çeyrek büyümesi de yüzde 5,8 olarak açıklandı. Son çeyreğin mevsimsellikten ve takvim etkisinden arındırılmış büyüme oranı yüzde 1,7 olarak hesaplandı. TÜİK, daha önce 3’üncü çeyrek için yüzde 6,7 olarak açıkladığı büyüme oranını yüzde 6,3 olarak revize ederken 2’nci çeyrek için yüzde 9,9 olarak açıkladığı daralmayı ise yüzde 10,3’e yükseltti.
Türkiye yılın son çeyreğinde yüzde 5,9 büyüme göstererek 2020’nin tamamında yüzde 1,8’lik büyüme oranıyla dünyada büyüyebilen nadir ülkelerin arasında yer aldı. Sanayi ve vatandaşın tüketim gücüne rağmen inşaat ve ihracattaki yavaşlık büyümenin beklenenden düşük gelmesine neden oldu.
Türkiye ekonomisi 2020 yılında dünyada nadir büyüyebilen ülkeler arasında yerini aldı ve yüzde 1,8 büyüdü. Bu oran ile Tayvan ve Çin’in ardından Türkiye dünyanın en hızlı büyüyen üçüncü ülkesi oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2020 son çeyreğinde ekonomi yüzde 5,9 ile beklentilerin altında büyüme performansı sergiledi. İnşaattaki daralma ve ihracattaki durma büyümenin beklentilerin altında gelmesinin sebebi. Büyümenin lokomotifi ise sanayi ve vatandaşın tüketim harcamaları oldu. Analistler yüzde 7 seviyelerinde son çeyrek büyümesi bekliyordu. Hükümetin YEP’te 2020 büyüme beklentisi yüzde 0,3 idi. Analistler 2021 ilk çeyreğinde kısıtlamaların ve para politikasındaki sıkılaşmanın etkisiyle kuvvetli ama yüzde 6’nın altında bir büyüme öngörüyor.
TÜİK verilerine göre mevsimsellikten ve takvim etkisinden arındırılmış GSYH 2020 son çeyrekte önceki döneme göre yüzde 1,7, takvim etkisinden arındırılmış GSYH 2020 dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5,8 arttı. 2020’de kişi başına GSYH cari fiyatlarla 60 bin 537 TL ve 8 bin 599 dolar olarak hesaplandı. Dolar bazında 2019'a göre kişi başı milli gelir yaklaşık 610 dolar azaldı. Kişi başı milli gelir 14 yılın en düşük seviyesine geriledi.
Üretim yöntemiyle GSYH hesabına göre sanayideki güçlü seyir büyümenin lokomotifi oldu. Sanayi 2020 son çeyreğinde yüzde 10,30 büyüyerek ekonomiye 1.98 puanlık katkı verdi. Sanayideki pozitif seyir öncü verilere göre 2021’in ilk çeyreğinde hız kaybetse de devam edecek. 2020’nin tamamında ise sanayide büyüme yüzde 2,03 oldu.
Tarım son çeyrekteki yüzde 4 artışı ile ekonomiye 0.21 puan katkı yaptı. Üçüncü çeyrekte düşük kredi faizleriyle canlanan inşaat son çeyrekte yüzde 12,5 daraldı. Bu daralma ekonominin 0.76 puan küçülmesine neden oldu. İnşaat 2020’de ise yüzde 3,54 daraldı. İnşaatta yılın ilk çeyreğinde de daralmanın sürmesi bekleniyor. Pandemide en büyük sıkıntıyı çeken ve kasım ile birlikte yaşanan kısıtlamalar nedeniyle olumsuz etkilenen hizmet sektöründe ise yüzde 4,6’lık büyüme yakalandı. Son çeyrekteki bu büyüme ekonomiye 1.11 puanlık katkı sağladı. Hizmetler 2020’de yüzde 4,34 daraldı.
Üçüncü çeyrekte kredi genişlemesinin etkisiyle daralmanın şiddetini azaltan finans sektörü sıkı para politikası, artan faizler ve azalan taleple yılın son çeyreğinde yüzde 9,2 büyüdü. Bu büyümeden ekonomiye 0.34 puan katkı geldi. Bilgi-iletişim sektörü ise pandemiyle yıldızı parlayan sektörler arasında. Son çeyrekte yüzde 15,1 büyüdü ve 0.53 puanlık katkı sağladı. Yine hizmet sektörü gibi pandemiden olumsuz etkilenen idari destek ve hizmet faaliyetleri son çeyrekte durdu, yılın tamamında ise yüzde 5,2 daraldı. Kamu yönetimi ise son çeyrekteki yüzde 6,2 büyümesiyle ekonomiye 0.62 puan katkı verdi.
Harcamalar yöntemiyle GSYH hesabına göre vatandaşın tüketimi yılın son çeyreğinde yüzde 8,2 arttı ve ekonomiye 4.71 puanlık katkı yaptı. Yani yine yüzde 5,9’luk büyümenin yüzde 80’i vatandaşın tüketiminden kaynaklandı. Vatandaşın özellikle otomobil gibi dayanıklı tüketim mallarına talebi yılın son çeyreğinde de hız kesmeden devam etti. Vatandaşın tüketimi yılın tamamında yüzde 3,2 büyüdü.
Devletin tüketim harcamalarındaki artış da büyümeyi pozitif etkiledi. Son çeyrekte yüzde 6,6 büyüyen devletin tüketim harcamaları ekonomiye 1 puanlık katkı sağladı. Toplam yatırımlardaki yüzde 10,3’luk artış da büyümeyi 2,58 puan etkiledi. İnşaat yatırımlarında son çeyrekte yüzde 14,7 daralma yaşansa da makine ve teçhizat yatırımlarındaki yüzde 38,7’lik güçlü artış yatırımlardaki hızın korunmasını sağladı. İhracattın yılın son çeyreğinde durması ve ekonomik büyümeye katkı yapmaması önceki çeyreklere göre sınırlı bir artış gösteren ithalatın büyümeyi negatif etkilemesine neden oldu. İthalat son çeyrekte yüzde 2,5 büyüdü ve ekonomiyi 0.61 puan daraltıcı etki yaptı. İhracat 2020’nin tamamında yüzde 15,4 daralırken ithalat yüzde 7,4 büyüdü. Stoklardan ise büyümeye 1.9 puanlık düşürücü etki geldi.