DİKKAT FOTOĞRAF ÇEKEBİLİR
Herkes fotoğraf çekebilir, hatta robotlar bile. Ama herkes fotoğraf yapamaz. Fotoğraf yapmak gerekli teknik değerleri makineye yüklemenin yanında fikir katmayı ya da fikirden yola çıkarak fotoğrafı oluşturmaktır. Teknik-ıçerik ve estetikten oluşan fotoğraf, fotoğraftır. Makineyi havaya atıp uzaktan kumandasına bastığında da fotoğraf çekilir. Fotoğrafın oluşturulmasında iki soru karşımıza çıkar. Fotoğrafçının bu sorulara cevap vermesi gerekir. Birincisi “Ne diyeceğim?” Fotoğrafın içerik yanıdır. Ya da sıkça kullandığımız “Bu fotoğraf ne anlatıyor?” sorusunun karşılığı. İkincisi “Nasıl diyeceğim?” Fotoğrafın nasıl sunulacağıdır. Biçimle ilgilidir. Estetik ve kompozisyon yani. Eskiden sanatın ne olup olmadığı “İçerik mi, biçim mi?” diye tartışılırdı. Yani ikisi de... Biri eksikse fotoğraf olmaz. Ya da kaydedilmiş bir görüntüdür yalnızca.
Yazımın başlığını Fotoğraf Sanatçısı Ufuk Kıray’ın 2017 yılında çıkardığı “Dikkat Fotoğraf Çekebilir?” fotoğraf albümünün isminden aldım ve bana yukarıdaki satırları yazdırdı. Yöntem doğru olduktan sonra sunuluş biçimi, anlatım tekniği farklı olabilir. Yöntem ise “Neyin gerekli olduğu ve nerede bulunabileceğinin bilinmesidir.” Nesnel Gerçekliğin yorumlanması ve yeniden sunumudur. Bu duruma soyutlama deriz. İster doğrudan (belgesel), ister kurgulanarak, ister bilgisayar (photoshop), ister kolaj teknikleri uygulansın mesele “fikirdir”.
Ufuk bu durumu şöyle açıklıyor; “Fikrin fotoğrafını çekmeyi seviyorum. İroniyi, mizah ve eleştiriyi harmanlayarak fotoğrafımın merkezine oturtuyorum. Elbette içinde yaşadığımız toplum, bizi sarıp sarmalayan dünya yeterince malzeme sağlamıyor da değil. Mesele şu: Tüm bu malzemeyi fotoğrafın diline nasıl çevireceğiz? “Adeta görsel bir tercüme” mümkün mü? Benim fotoğrafla kurduğum ilişki, işte böyle bir düşünce ikliminde yeşeriyor. Olay durum ve şey’lerin, fotoğrafın alanına girdiklerinde “gerçek”le kuracakları yeni ilişki ne olacak? Daha da önemlisi; bu kurguyu yapan fotoğrafçının bir önceki gerçek’le “yeni gerçek” arasındaki görsel ilişkiyi kurarken takınacağı tavır ne olmalı? Ben safımı “eleştirel kurgu”dan yana alıyorum. Ürettiğim ‘yeni fotoğraf’ı bana armağan eden duruma olan hürmetimin büyüklüğü, “yeni fotoğraf’ımın da etkisini belirliyor. Yani benim için “kurgusal fotoğraf” yaşadığımız rezil dünyaya teşekkür etmekten başka bir şey değil.”
Albümün alt başlığı “Toplumsal meseleler üzerine eleştirel fotoğraflar.” Ufuk malzemesini güncel sorunlardan alıp yorumlayıp “kavramsal fotoğraf” alanından sunuyor. Bunu çok da güzel yapıyor.
Fotoğraf dünyası düşünen, çalışan ve etkili biçimde derdini anlatmaya çabalayan fotoğrafçılara ihtiyaç duyuyor. Kimi belgesel doğrudan, kimi kavramsal açılardan sorunu çözüyor. Dertler ortak olduktan sonra farklı sunum şekilleri olabilir. Dikkat çekici, hafızada kalıcı, bugünü sorgulayıcı yarını anlatan fotoğraflar tarihsel nitelik kazanır ve kültürel birikim sağlar. Sanat kültürel birikimin tarihsel ve toplumsal kalite kazanmasıysa, ironi, mizah ve eleştiri bunun yapı taşlarıdır. Ufuk Kıray’ın fotoğraf çalışmaları bu başarıyı gösteriyor. Toplumun yaşadığı travmalar üzerine bir fotoğraf albümü görmek isteyenlere tavsiye ederim. Ufuk eleştiri ve öz eleştiri ekseninde toplum ve fotoğraf ilişkisini bizlere sunuyor, sağ olsun. Ufuk Kıray kimdir? 1977 doğumlu,pazarlama ve işletme okumuş diplomasını cebine koymuş ama boynuna fotoğraf makinesini asarak baba mesleği olan fotoğrafçılığı ‘hayatı sorgulama’ aracına dönüştürerek “Toplumsal meseleler üzerine eleştirel fotoğraflar” yapmaya başlamış. Ufuk Kıray ‘fikrin fotoğrafları’nı yapıyor; kolaj, montaj, kurgu ile fotoğraflarını biçimlendiriyor. Sonuç olarak kısa belgesel film çalışmaları ve kavramsal fotoğraf sanatçısı olarak hayatı özetliyor. Bir çok sergiler, söyleşiler ve gençlerle deneyim ve birikimlerini paylaşarak yoluna devam ediyor. Halen son projesi içinde Fotoğrafçı Şevket Şahintaş ile “Sokağın Çocukları” adlı belgesel sinema filmi üzerine çalışmaktadır.