Aym’den ‘filmin yasaklanması en ağır müdahaledir’ kararı
Anayasa Mahkemesi, Kürt sorununu işleyen filmin yasaklanmasını ifade özgürlüğüne aykırı buldu. 'Adressiz Sorgular' adlı filmle ilgili bireysel başvuruyu görüşen Mahkeme, Anayasa'nın 26'ncı maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi.
Prodüktör ve yönetmen Mehmet Ali Gündoğdu ile ortağı Mustafa Demirsoy, 'Kürt Sorunu'nu ele alan bir dizi siyasal ve toplumsal konunun ele alındığı 'Adressiz Sorgular' adlı sinema filmini çekti. Gündoğdu ve Demirsoy, eserin sinema filmi olarak kaydı ve tescili talebiyle Kültür ve Turizm Bakanlığı'na başvurdu. Bakanlık başvuruyu, 'eserin, kamu düzenine ve Anayasa'daki diğer ilkelere uymadığı ve insan onuru ile bağdaşmadığı' gerekçesiyle reddetti. Kararın iptali için İdare Mahkemesi'nde dava açan Gündoğdu ve Demirsoy, dava reddedilince temyize gitti. Gündoğdu ve Demirsoy, kararın Danıştay tarafından onanarak kesinleşmesinin ardından 7 Mayıs 2015 tarihinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu.
İHLAL KARARI OY ÇOKLUĞUYLA ALINDI
Başvurucular dilekçelerinde, eserin sinema filmi niteliğinde olduğunu belirterek kayıt ve tescil talebinin reddedilmesi nedeniyle ifade özgürlüğünün ihlal edildiğini belirtti. Başvuruyu 8 Mayıs’ta görüşerek karara bağlayan Yüksek Mahkeme, Gündoğdu ve Demirsoy’un Anayasa'nın 26'ıncı maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi. Oy çokluğuyla verilen kararın bir örneği, ifade özgürlüğünün ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Ankara 7’inci İdare Mahkemesi’ne gönderildi. Başvuruculara toplam 5 bin 500 lira manevi tazminatın ödenmesine karar veren Mahkeme, makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiayı ise başvuru yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle kabul edilemez buldu.
‘YASAKLAMA EN AĞIR MÜDAHALE’
Mahkeme kararında, "Eserin kayıt ve tescil talebinin reddedilmek suretiyle tamamen yasaklanması 'ön sansür' şeklinde yapılan en ağır müdahaledir. Kamusal otoritelerin, eserin içeriğini sakıncalı bulmaları durumunda, bir sınıflandırma yaparak '+18' yaş sınırı koyma, 'aile ile izlenme' ya da 'kimi sahnelerin senaryodan çıkartılması' şeklinde daha sınırlı müdahale yetkisi olmasına rağmen, eser tümden yasaklanmıştır. Eserin bağlamından ve ifadelerin bütünlüğünden kopartılarak ele alınması suretiyle ortaya konan gerekçenin ilgili ve yeterli olmadığı görülmüş ve tamamen yasaklanmasının demokratik toplumda gerekli olduğu sonucuna ulaşılmamıştır" denildi.
'KÜRT SORUNU, ACILARA NEDEN OLMUŞ BİR SORUNDUR'
Eserin bir film olması, çekilme zamanı, amacı, hitap ettiği toplumsal kesim, coğrafya ve muhtemel etkilerin bir bütün olarak ele alındığını belirten Mahkeme kararında, “Terör ya da yönetmenin bakış açısıyla 'Kürt sorunu' ülkemizde yıllardır acılara neden olmuş bir sorundur. Anayasa Mahkemesi bu konuya ilişkin hassasiyetlerin farkındadır.
Ancak adı geçen eserde işlenen konunun ülkenin belli bir bölgesinde yaşanan sorunlara dikkat çektiğinin de göz önüne alınması gerekir” ifadeleri kullanıldı.
KARARDA ‘BARIŞA DUYULAN ÖZLEME VURGU YAPILMIŞTIR’ DENİLDİ
Anayasa Mahkemesi örnek niteliğindeki kararında şu ifadeler kullanıldı: “Filmde herhangi bir terör örgütünü öven, şiddeti romantikleştiren, teşvik eden ve meşru gösteren bir unsur olmadığı, terör sorununa farklı bir perspektiften bakış açısı getirilmeye çalışıldığı görülmüştür.
Bu anlatım biçiminde, devletin o coğrafyadaki insanlara önyargılı davrandığı iddialarına yer verilmesi, eserde terör örgütü propagandası yapıldığı anlamına gelmez.
Terör olaylarından duyulan rahatsızlık ve çatışmalar nedeniyle yaşanan acıların iki taraf için de eşit olduğu birçok diyalog ve sahnede işlenmiştir.
Diğer yandan, eserde yer yer barışa duyulan özlem, Türklerin ve Kürtlerin yüzyıllardır aynı topraklarda birlik içinde yaşadığı; ancak devlet politikalarıyla bu huzurun bozulduğuna ilişkin vurgular yapıldığı da görülmüştür.
Eserde geçen diyaloglar sanatsal ifade biçiminin bir gereği olarak terör örgütü propagandası olarak değil, yaşanan acı olayların kimi zaman trajik, kimi zaman ironi bir anlatımı olarak değerlendirilmiştir” (Ankara/dha)