CAM TAVAN: COVID-19

aboratuvarlarda psikolojik testler ilgi çekici olagelmiştir. Aslında kurgu olan ne varsa zamanında farkında olamasak da doğada ipuçlarını bulmak mümkün.

Sonrasında farklı alanlarda çokça kullanılan bu testlerden birisi de hafızalarda “cam tavan” olarak yer edindi. Misal, iş hayatında kadınların önündeki engeller yine azınlıkta kalanlar için kullanılan bir terim olageldi.

Cam tavan adından da anlaşılacağı gibi adeta “görünmez bir engeli” tanımlamaktadır. Psikolojide yer edinen ‘edinilmiş çaresizlik’ tanımını bu bağlamda ele almak mümkün.

COVID-19 pandemisi hayatımıza camdan tavanlar örmekle kalmadı, aynı zamanda camdan duvarlar da ördü. Adeta ‘cam fanuslar’ içinde yaşar olduk.

Zıplamak denince akla kangurular gelse de kendi boyuna göre en yükseğe zıplayan canlı pirelerdir.

Şimdi pirelerle yapılan o deneyi hatırlayalım. Deneyde birkaç pire zemini metal ve alttan ısıtmalı 30 cm yüksekliğindeki bir cam fanusun içine konur. Metal zemin ısıtılınca rahatsız olan pireler zıplayarak kaçmaya çalışırlar ama tavandaki cama çarptıkça düşerler. Zemin de sıcak olduğundan tekrar tekrar zıplarlar, başlarını cama vururlar. Sonunda 30 santimden daha az zıplamayı öğrenirler. Bu aşamadan sonra deneyin ikinci fazı başlar ve cam tavan kaldırılır. Görülür ki pireler yine 30 santimden alçağa zıplamaya devam etmektedirler.

LYaşadığımız pandemide ‘öğrenilmiş çaresizliği’ o kadar çok yaşıyoruz ki...

Zaman zaman atalet duygusu COVID-19 kadar bir pandemiye dönüşüyor: An geliyor ‘böyle gelmiş böyle gider’ diyoruz, böyle dedikçe de kendimizi daha etkisiz görmeye başlıyoruz. Bir başarısızlık, yetersizlik ruh hali var ki adeta bulaşıcı. Hal böyle olunca yapabileceklerimizi de sürekli erteliyoruz.

Pandemide yaşadığımız ‘cam fanus’ hali salt korona virüsüne bağlı değil. Az gelişmişlik, anayasasızlık, adalet duygusunda erezyon, demokrasiden uzaklaşma cam fanusun diğer öğeleri. Üstelik her birimiz belki de o büyük cam fanusun içinde kendi sınırlarımızı yani kendi cam fanuslarımızı yaratıyoruz.

‘Cam fanus sendromu’ kişileri sadece zihinsel olarak etkilemiyor. Stres vücuda da sirayet ediyor. Halsizlik, yorgunluk, kilo kaybı veya tam tersi olarak kontrolsüz kilo alışı, mide, bağırsak, sindirim sisteminin bozulmasına sebep olabiliyor. Hasılı ruhumuz yorgunsa beden ne yapsın değil mi?

Çözüm ise mümkün: Dayanışma, daha fazla dayanışma...

Sağlıcakla kalın.