ERNST VOM RATH CİNAYETİ
Bir intikam cinayeti, Yahudilere karşı şiddet dalgasını nasıl hızlandırdı?
Ernst vom Rath, Paris’te görev yapan alt düzey bir Alman diplomatıydı. 7 Kasım 1938’de görevi başındayken yanına sıkıntılı görünen bir genç yaklaştı. Polonyalı bir Yahudi olan 17 yaşındaki Herschel Grynszpan, hiç vakit kaybetmeden tabancasını çekip diplomata beş el ateş etti. Vom Rath aceleyle hastaneye kaldırılırken Grynszpan kendi isteğiyle teslim oldu. Alman diplomat iki gün sonra, tam da Birahane Darbesi’nin yıldönümünde hayatını kaybetti. Bu olay, Kırık Camlar Gecesi’nin acımasız eylemlerini ülke çapında başlatmak için iyi bir bahane oldu. Grynszpan, işlediği cinayete bu kadar şiddetli bir tepki verileceğini hayal bile edemezdi.
Genç adamın bu cinayeti neden işlediğine dair ipuçları ise olaydan kısa süre önce aldığı kartpostalda gizliydi. Babası Zindel Grynszpan Almanya’dan sınır dışı edilerek Polonya’ya geri gönderilmişti. Diğer Polonyalı Yahudilerle birlikte Zindel de günlerce aç bırakılmış, küçük bir kasabaya kadar zorla yürütülmüş, orada ahırlara sığınmak zorunda kalmıştı. Tarihçiler genellikle Grynszpan’ın eyleminin, babasına yapılanlara karşı bir misilleme olduğunu düşünüyor. Ancak vom Rath’ın Grynszpan’la sevgili olma ihtimali de var. Genç Yahudi, Paris’te kaçak yaşıyordu ve oturma izni almak için diplomata kur yapıyor olabilirdi. Belki de istediği izni alamamanın ve ailesinin kaderini öğrenmenin getirdiği çifte baskı Grynszpan’ı bu yola sokmuş olabilir.
Aslında Nazilerin planı İkinci Dünya Savaşı sırasında Grynszpan’ı göstermelik bir mahkemeye çıkararak onu şiddeti kışkırtmakla suçlamaktı, ancak muhtemelen vom Rath’ın bir Yahudi ile eşcinsel ilişkiye girdiğini öğrenince mahkemeden vazgeçtiler. Vom Rath şehit ilan edildi ve devlet cenaze töreniyle defnedildi. Toplama kamplarına gönderilen Grynszpan’ın kaderi ise meçhul. 1960 yılında öldüğü açıklandı ama muhtemelen 1942’de öldü.