S-C PROFESÖR CHARLES J. WYSOCKI
Prof. Wysocki, etrafınızdaki insanları etkileyen feromon hormonlarının rolünü açıklıyor.
Feromon nedir?
1959’da Peter Karlson ve Martin Luscher, feromonları “bir bireyin dışına salgılanan ve aynı türden ikinci bir birey tarafından alınan, belirli bir reaksiyona (örn. belirli bir davranış veya gelişim süreci) yol açan kimyasal maddeler” olarak tanımladı. Ana rolleri, bir grup içindeki veya bireyler arasındaki sosyal faaliyetleri koordine etmek.
Varsa, insanlarda feromonların var olduğunu gösteren kanıtlar neler?
Bulguları ortaya koyan birçok makale var. Örneğin, erkekler yumurtlama dönemindeki kadınlardan toplanan vücut kokusunu aldıklarında testosteronları artıyor, ancak döngünün diğer zamanlarında toplanan vücut kokularını koklayınca aynı şey olmuyor.
Farklı feromon türleri var mı?
Evet; primerler, modülatörler, sinyalciler ve salgılayıcılar olmak üzere birkaç tür var.
Primerler endokrin veya nöroendokrin olayları etkiliyor. Örneğin, cinsel gelişim, ergenliğin başlangıcı ve cinsiyet hormonu seviyelerindeki değişiklikler. Bu erkek ve dişi insanlarda gözlendi.
Düzenleyiciler ruh halini veya duyguyu değiştiriyor. Bu da insanlarda gözlendi: Stresli insanların vücut kokusu, onu koklayan insanlarda “savaş ya da kaç” sistemini harekete geçiriyor.
Sinyalciler bilgi sağlıyor. İnsanlarda bunun en açık örneği, bağışıklık sistemini düzenleyen bazı genlerin bize verdiği eşsiz koku izi. Bu koku izi, annelerin yeni doğan bebeklerini sadece koklayarak ayırt etmelerini sağlıyor.
Salgılayıcılar böcekler âleminde daha yaygın olsa da memeliler arasında da yaygın. İnsanlarda biyomedikal literatürde kanıtlanmış tek salgılayıcı feromon, yeni doğmuş bir bebeğin, temiz bir göğüs pedi veya başka bir annenin taktığı göğüs pedi yerine kendi annesinin taktığı göğüs pedine doğru emeklemesi.
Feromonlar hangi evrimsel faydaları sağlıyor?
Primat olmayan canlılar için feromonlar daha önemli çünkü bu canlılar çevrelerini büyük ölçüde kimyasal olarak algılıyor. Oysa biz primatlar -ve belki diğer bazı primat olmayanlardaha çok görme duyumuzu kullanıyoruz.
Prof. Charles J. Wysocki Pensilvanya Üniversitesi
+ Feromonlarla ilgili önemli araştırmalar yapan Hayvan Biyoloğu Charles Wysocki, kâr amacı gütmeyen Monell Chemical Senses Center araştırma enstitüsünün üyesi.