“büyümesiz refah”ı nasıl yaratacağız?
Bir kitap yazmakla ya da okumakla dünyanın düzenini değiştirilemeyeceğini biliyorum. Bir kitap bin kitaba, bin kitap da milyonlarca okuyucuya ulaşırsa, o kitapların savundukları düşünceleri benimseyenler “kritik eşiği aşan çoğunluğu” yaratır; “kitle desteği” de her zaman sorunları çözmenin, düşüncelere hayat kazandırmanın en etkili yoludur.
Tim Jackson’un “Büyümesiz Refah” kitabını Alogan Sabri Erdoğan dilimize aktarmış. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nın okuyucuya ulaştırdığı önemli bir çalışma. Bana göre bir ölçüdür de, başkalarına göre ölçü sayılabilir mi bilemem, ama elektronik ortamda sık aralıklı altı sayfalık ana fikri anlatan başlık çıkarabildiğim önemli bir çalışmadan söz ediyorum.
Bir kitap yazmakla ya da okumakla dünyanın düzeninin değiştirilemeyeceğini biliyorum. Bir kitap bin kitaba, bin kitap da milyonlarca okuyucuya ulaşırsa, o kitapların savundukları düşünceleri benimseyenler “kritik eşiği aşan çoğunluğu” yaratır; “kitle desteği” de her zaman sorunları çözmenin, düşüncelere hayat kazandırmanın en etkili yoludur.
Büyümenin refahı artırmanın yolu olduğunu düşünüyor; hatta inanıyor olabilirsiniz. Tim Jackson’u özenle izlerseniz kitabın 13 sayfasında, “Ekonomistlerin, sonsuza dek büyüyecek bir ekonomik sistemin sonlu bir ekolojik sistemle nasıl uyumlu olacağını açıklayabilmeleri gerekir” saptamasını derin derin düşünmelisiniz.
Büyümesiz Refah kitabının derinliklerine daldığınızda, “GSYİH’nın tüm takas değerlerinin toplamı” olduğu saptaması ardından “tüketim toplumunun küresel nitelikleri” hakkında bilgilenir; tüketim kalıplarının oluşmasında “nesnelerin dili”nin etkilerini kavrar; “ayrışma kavramı ile büyüme” etkileşimini yeniden düşünürsünüz.
40 kat daha büyük ekonomi
Tim Jackson, büyüme ve refah arasındaki etkileşimle ilgili bugünkü algınızı sürdürürseniz, “2100 yılında 40 kat daha büyük ekonomi” yaratmanız gerektiği noktasına taşır sizi. O zaman “sonlu ekolojik sistemin üretme kapasitelerini” yeniden değerlendirme ihtiyacı hissedersiniz.
Kitabın derinliklerine açıldıkça, yeniden yatırımın hayati önemi, kaynakları verimli kullanmanın anlamı, yeşil yeni mutabakat, teknolojik verimlilik gibi güncel ve yeniden yorumlanması ve tanımlanması gereken kavramların derinliklerinde kulaç atarsınız.
“İş modeli” gibi araçların ne denli etkili olduğu, yeni ekonomi tasarlamanın ve hayata taşımanın uzun dönemli geleceğimizi nasıl etkileyeceği de kitabın derinliklerinde sizi sarıp sarmayacaktır. Geleneksel yatırım kompozisyonunu belirleyen etkenler ile yeni ekonomiyi biçimlendirecek etkenler de merak menzilinizin içindeyse, refahın maddi servetle aynı anlama gelmediğini, bugünkü tüketim kalıplarıyla sınırlı ekolojik sistemi zorlamanın “sosyal resesyon” yaratacağını da öğrenir; daha şimdiden Batı toplumunun bu gerçeklikle yüzleştiğini zihninizin derinliklerine perçinlersiniz.
“Keten gömlek” giymenin insana prestij kazandıracağını bugünün koşullarında düşünmeyiz ama, Jackson, Nöbel Ödüllü Amartya Sen’in “Yaşam Standardı” çalışmasını irdelerken, metaların sosyal işlevini size keten gömlek örneğiyle sunacaktır.
“gönüllü sadelik”
“Büyümesiz Refah” kitabı ünlü Hint Lider Gandi’nin “gönüllü sadelik” kavramıyla da bizleri tanıştırıyor. Gönüllü sadelik, ekolojik sistemin kendini yeniden üretme kapasitesini kullanması arasındaki bağı kavramakta anahtar sözcüklerden biri… Bizim, işin sırrı olan doğanın düzeni, dengesi ve döngüsünü bozmadan yaşamımızı sürdürmek için devleti temsil edenlerin dil kullanma özeni ve mesajlarında gereken dikkate ilişkin net bilgi edinmek isteyenler de Büyümesiz Refah kitabının derinliklerine dalmalı. O zaman “Araçsal tedbirlerden çok sosyal yabancılaşma ve mutsuzluğa daha dikkat edilmeli” gerçekliğiyle de yüzleşiriz.
Gönüllü sadelik bizi “kalıcı refaha” ulaştıran yol olabilir… O zaman bencillik, kendini yüceltme, özgecilik, kendini aşma arasındaki gerilimi kavrar; ekonomik modeli onarmak için yapılması gerekenleri zihnimizde netleştiririz.
bir dergi sayfası yetmez
Tim Jackson’un “Büyümesiz Refah” çağrısı, yaşadığımız dünyayı “yaşanmaz hale getirme” konusundaki yanlışlarımızı bize uyaran önemli bir eser. Yeni bir model öneriyor: Ekonomik açıdan sürdürülemez, toplumsal açıdan problemli, iktisadi açıdan istikrarsız olan bugünkü büyüme modelini değiştirmeye çağrı yapıyor…
Çalışma süreleri, emek verimliliği, sistematik gelir eşitsizliği, alışılmış ölçüm sistemlerinin etkileri, refah ve toplumsal katılım, medyanın etkileri, kalıcı refah, kurumsal yapılanma, teşvik sistemleri, ekonomik limitler ve insan doğası çelişkileri gibi daha düzinelerce konuda yeni bir bakış getiriyor Tim Jackson.
Kitabı bütün ayrıntılarını anlatmak için bir dergi sayfası çok sınırlı kalır… İyisi mi siz yarından tezi yok “Büyümesiz Refah” kitabını okuyun…
BÜYÜMESİZ REFAH, TIM JACKSON, TÜRKÇESİ: ALPOGAN SABRİ ERDOĞAN, TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 256 S.