Olgaç Artam, Sanatın Çevrimiçi Geleceği
Wuhan’dan dünyaya yayılan salgın, sanat tutkusunu bildiğimiz yöntemlerin dışında başka bir yöne çeviriyor. Eser-koleksiyoner-sanat taciri ilişkileri, galeri-sanatçı çalışmaları, müzelerin belirleyici rolü, kripto sistemler ve online platformlar üzerine paralel bir evrene mi geçiyor?
Bugünlerde hepimiz, evlerimizde kalıp sektörlerimizdeki değişimleri merak ediyoruz. Sokağa çıktığımızda sanat dünyasında nelerin değişmeye başladığını ve gelecekte nelerin değişeceğini müzayede özelinde sanat dünyasını farklı perspektiflerden takip eden Artam Antik A.Ş Yönetim Kurulu Üyesi Olgaç Artam’a yönelttik.
7ürkiye’nin önde gelen müzayede evi $rtam $ntik $ ê’den bahsedebilir misiniz? .uruluş yılı düzenlediğiniz müzayedeler çalıştığınız alanlar verdiğiniz servisler neler?
Nurcan ve Turgay Artam’ın 1981 yılında kurdukları şirketimiz; gerçekleştirdiği müzayedeler, seminerler, sempozyumlar, sergiler, danışmanlık hizmetleri ve kültür yayınları ile sanat dünyasına hizmet etmeye devam ediyor. Koleksiyoncuların duyduğu güven ve verdiği destek sayesinde çalışmalarına devam eden Artam Antik A.Ş.’nin hedefi ülkemizde sanata olan ilgiyi çoğaltmak, Türk sanatını ve sanatçısını tanıtmak, koleksiyonculara en iyisini sunarken, sanatçıların eserlerinin hak ettikleri değerlere ulaşmasına yardımcı olmaktır. Osman Hamdi Bey’in ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ de dahil olmak üzere ülkemizde satılan en değerli sanat eserlerinin özel ve müze koleksiyonlarına kazandırılmasında aracılık etmektedir.
<ılda kaç müzayede yapıyorsunuz?
Geçtiğimiz sene 17 müzayede yaptık. Beş tanesi salonda, 12 tanesi online olarak gerçekleşti. Bu sene de 22 müzayede olarak planlıyoruz.
Müzayedeye eser seçiminde nelere dikkat ediyorsunuz? Seçilen eserleri müzayede öncesi izleyiciler ve koleksiyonerlerle nasıl bir araya getiriyorsunuz?
Önceliğimiz provenace’ı (eser geçmişi) güçlü eserlere yer vermek. Türkiye’nin önde gelen sanatçılarının özel eserlerini müzayedede satışa sunuyoruz. Sanatçısı, dönemi, özgünlüğü, kalitesi ve daha birçok kriteri göz önünde bulunduruyoruz, fakat öncelikle kendi koleksiyonumuza seçer gibi titizlikle değerlendiriyoruz. Eserlerin yakından görünüp incelenmeleri için müzayededen 10-14 gün önce Maçka’da yer alan binamızda sergiye açıyoruz.
Müzayedeler açısından her zaman en merak edilen soru sanırım eserlerin değerlerini nasıl belirlediğiniz
Ekonominin temel kuralı arz-talep dengesi sanat dünyasındaki fiyatlandırmanın da temelini oluşturmaktadır. Müzayede açılış fiyatlarını belirlerken şirketimizin 39 senede oluşmuş satış grafiklerini içeren bilgi bankamızı, alıcılardan gelen talepleri, eserlerin önemi, güncel, sosyal ve ekonomik şartlarla karşılaştırıp değer tespiti yapıyoruz. Eserin ve sanatçının özgünlüğü, koleksiyoncuların ilgisi, dünya ve Türk sanat piyasası için önemi, hangi galeri ile çalıştığı, dönemi, tekniği, malzemesi ve ebatlarına kadar birçok değişken müzayede açılış fiyatımızı belirlememizde temel aldığımız noktalar arasındadır. Müzayedede ise fiyatı alıcılar belirliyor.
Salon müzayedelerinizin yanı sıra son yıllarda online müzayedelere ağırlık veriyorsunuz Bu süreç nasıl başladı biraz anlatır mısınız?
1999 - 2000 yılında Amazon ve Sotheby’s şirketleri ilk online müzayede girişimlerini yaptıklarında New York Christie’s müzayede evinde staj yapıyordum. O dönem online müzayedeleri yakından gözlemleme imkanım oldu. Sanat ve online müzayedelerin tam anlamıyla hayata geçmesi 2015 yılını bulduğunda, zamanın geldiğini düşündüm ve 2017 Şubat ayında ilk online müzayedemizi gerçekleştirdik. Sonra gözlemlerimiz ile kendimize özel bir yazılım ortaya çıkardık. Maksimum teklif sistemi, son dakika uzatmaları gibi birçok farklı özelliği kullanıcılara sunduk. Şu anda 6 bin 500 aktif kullanıcı ile salon müzayedelerinin çok üzerinde bir katılım oluştu.
Son salon müzayedenizi de online platforma taşıdınız 1asıl bir ilgi oldu? Genel olarak çevrimiçi müzayedelerinize ilgi ne noktada? Sizce koleksiyonerlerin çevrimiçi tercihi yapmasının sebebi nedir?
Artan üye sayısı ve alıcılardan gelen talep sonucunda internet dünyasını salon müzayedesi ile birleştirmek üzere yazılımımızı hazırladık. Salona gelerek, telefonla katılarak ve online olarak teklif verilebilen ‘canlı internet müzayedesi’ sistemimiz alıcıların isteklerine göre şekillendirildi. COVID-19 tedbirleri kapsamında Mart ayı büyük salon müzayedemizi tamamen internet üzerinden gerçekleştirdik, vergiler dahil 8 milyon TL üzerinde bir satış gerçekleşti. Bu rakam Türkiye internet müzayedesi rekoru olurken Erol Akyavaş’ın tuval üzerine figüratif çalışması 467 bin TL fiyata satılarak internet üzerinde satılan en değerli Türk sanat eseri oldu. Hikmet Onat’ın ‘İstanbul’ eseri 300 bin TL, Burhan Doğançay 252 bin TL fiyata satılırken; Neşe Erdok, Kemal Önsoy, Canan Tolon ve Alev Ebüzziya eserleri en çok ilgi görenler arasında yer aldı.
.oleksiyonerler için online alımlarda öne çıkan güdü ©güven’ oluyor Sizce diğer unsurlar neler?
Eserin orijinalliği en önemli konudur ve müzayede evinin sorumluluğundadır. Seçtiğiniz müzayede şirketi gelecekteki garantiniz olacaktır. Çevrimiçi müzayedeler karşılıklı güven üzerine kurulu bir alım şeklidir. Eserleri müzayede öncesinde sergilenirken yakından görmeyi tavsiye ediyorum. Boyut, malzeme ve renkleri yakından görmek önemli.
Sanat eserinin en büyük özelliği bulunduğu ortama yaydığı enerjidir Bir sanat eserini görmeden onun aurasını hissetmeden satın alınması noktasında olumlu olumsuz farklı görüşler var Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Görmediğiniz bir eseri nasıl satın alırsınız?
Salonun havasını koklamak, müzayede heyecanını hissetmek isteyen koleksiyoncularımız için kataloglarımızı basıyoruz ve salon müzayedelerine devam ediyoruz. Buna karşılık çevrimiçi müzayedelerin sayısındaki artış ve üyelerimizin gösterdiği yoğun ilgi, gidişatın internet üzerinden olduğunu gösteriyor. Koleksiyoncular takip ettikleri sanatçıların eserlerini daha rahat alıyorlar. Son müzayedelerimizde alıcıların yüzde 80’i aldıkları eseri yakından görmeden alım yaptılar. Görmeye gelmeyen alıcılar için sergi salonlarından çekilen sergileme fotoğrafları ve yüksek çözünürlüklü görseller ile usta sanatçıların eserlerini evlerinin rahatlığında incelemelerini sağlıyoruz.
Çevrimiçi müzayedeler hızla gelişiyor ve piyasayı büyütüyordu, fakat COVID-19 tedbirleri sırasında normal müzayedeler ve elden satışlarımız tamamen dijitalleşti. Bu salgın dönemi her konuda olduğu gibi kesinlikle sanat alanında dijitalleşmeyi hızlandırdı. Salon müzayedeleri tamamen kalkmasa bile internet ile entegre olmuş sistemler göreceğiz. Sanatın geleceğinde ‘Blockchain’ teknolojisinin büyük önem taşıyacağına inanıyorum. Eserin provenance ve sahiplik bilgilerinin tutulduğu kripto bir kayıt sistemi büyük değişiklik getirecektir. Biz de bu konuda çalışmalar yapıyoruz. Sanatın bu noktada ©tabu’ duruşunda bir sarsılma olacak mı? 2rijinallik gerçeklik özgünlük gibi konularda sorunlar yaşanacak mı? Sistem temelde aynı şekilde devam edecek. Galeriler sanatçıyı keşfeden ve sanat dünyasına kazandıran en önemli rolü üstlenirken, müzeler sanat tarihini yazıp, üst otorite olmaya devam edecekler. Eserlerin satışları ve sunumları dijitalleşecek ve müzayedelerde ‘provenance’ her zamanki gibi öne çıkacak. Müzayedelerimize eser kabul ederken önceliğimiz, eserin ne zaman ve nereden geldiğidir. Dolayısı ile internet veri tabanlarında tutulan ve bilinen, kitaplarda basılan, müzayede kurumlarında satılmış eserler üzerine bir piyasa olacağına inanıyorum. Eserlerin geçmiş künyelerinin tutulduğu veri tabanları alıcılara yardımcı olacak. Galeriler müzeler bienaller büyük bir hızla sanal ortama taşınma telaşına girmişken sizce klasik galeri koleksiyoner sanat simsarı müzayede müze ilişkileri neye evrilecek? Aslında şu anda alışılagelmiş sistem devam ediyor. Dijitalleşme; olanı büyütüyor, katılımcıları, gezenleri, alıcıları çoğaltıyor. Bu nedenle en klasik müze yönetimi bile, bir şekilde dijital dünyaya atım atacaktır. Sotheby’s ve Christie’s büyük salon müzayedelerini çevrimiçi yaptılar ve büyük başarı elde ettiler. Dünya müzayede pazarını yöneten bu iki dev şirket dijitalleşmeye devam ediyor. Neredeyse tüm müzayedeleri çevrimiçi ya da canlı internet müzayedesi şeklinde olmaya başladı. Son olarak oryantalist ressam Henriette Browne’un ‘Harem’ adlı eseri Sotheby’s online müzayedede 50 bin Pound’dan açılıp 795 bin Pound’a satıldı. Siz önümüzdeki günleri nasıl değerlendiriyorsunuz? Sanat piyasası ne zaman ©normal’e dönecek ya da yeni normal imiz ne olacak? $rtam olarak gelecek günlerdeki planlarınız nelerdir? Pandeminin başladığı Wuhan’dan ‘normal’e dönüş haberleri gelmesi çok olumlu bir gelişme. En büyük temennimiz her şeyin hemen normale dönmesi ve daha fazla kayıp verilmemesidir. Biz elimizden geldiğince eser sahiplerinin satış taleplerini gerçekleştirmeye çalışacağız. Bu sebeple internet müzayedelerimizi hazırlıyoruz. Özel satışların olacağı, ‘hemen al’ bölümümüz devreye giriyor. Blockchain ve sanal ortamda sanat sahipliği konusunda araştırma ve çalışmalarımız devam ediyor. Çağdaş sanat eserleri, klasik Türk ressamları, nadir kitap, pul ve Osmanlı gümüşleri koleksiyonlarının satışa sunulacağı internet müzayedeleri hazırlıyoruz. Ayrıca sanat yayınlarına da devam ediyoruz. İlk sırada Avni Arbaş sergisi ve sonrasında da Türk resminin ustaları sergisi planlarımız dahilinde. Önemli olan herkesin sağlıkla, huzurla hayatına devam etmesidir. Sanatla dolu sağlıklı günler diliyorum.