ZEHİRLİ GUATR

Tiroid bezi fazla çalışıyorsa, yani T3 ve T4 hormonlarını çok miktarda üretip kana salıyorsa hipertiroidizm (toksik guatr ya da zehirli guatr) denilen bozukluk ortaya çıkar.

En önemli şikâyet ve bulgular;

• Ellerde titreme,

• Uyumada zorluk,

• Sinirlilik,

• Huzursuzluk,

• Ciltte incelme ve nemlilik ve aşırı terleme,

• Sıcağa tahammül edememe,

• Çarpıntı,

• Kas zayıflığı ve çabuk yorulma,

• Tiroid bezinde büyüme (guatr),

• Artmış barsak hareketleri ve bazen ishal,

• Diyet yapmaksızın ağırlık kaybı,

• Tırnakta kırılma,

• Kalp ritm bozuklukları,

• Saçlarda incelme ve dökülme,

• Gözlerde ileri doğru fırlama,

• Adetlerde düzensizlik,

• Erkeklerde meme büyümesi,

• Kemik erimesi (Osteoporoz),

• Standart tedaviye dirençli kalp yetmezliği.

HIPERTIROIDIZM’IN NEDENLERI

• Graves hastalığı,

• Toksik nodüler guatr (Tiroid bezindeki aktif bir veya bir kaç nodülden aşırı hormon salgılanması),

• Tiroid bezinin iltihapları (tiroiditler),

• Aşırı tiroid hormonu almakla (bilerek veya istemeden),

• Aşırı iyot alınması (Nodülü olan hastaların iyotlu tuz veya iyotlu öksürük şurubu içmeleri ile)

Tiroidin fazla çalışması, vücudun bağışıklık sistemindeki bir sapmaya bağlı olarak tiroidin aşırı uyarılması sonucu ortaya çıkmışsa Graves ya da Basedow hastalığı adını alır ve tiroid genellikle düzgün büyümüştür. Hipertiroidili hastaların çoğunda (%70-80) Graves hastalığı vardır. Bu da otoimmün bir hastalıktır. Bu hastalarda yukarıda sayılan belirtilere ilaveten ciddi göz bulguları saptanır. Bunlar; göz kürelerinin öne doğru fırlaması, gözde ağrı ve kızarıklık, göz kapağında şişme, göz kapakları arasında açıklık oluşmasıdır. Bu hastalığın çok şiddetli olması ve erken teşhis ve tedavi edilmemesi durumunda körlük bile gelişebilir.

Yine tiroidde varolan bir nodülün kendi kendine, diğer bir deyişle vücudun denetim mekanizmalarından kaçarak fazla çalışması sonucu toksik nodüler guatr adı verilen durum ortaya çıkabilir. Bazen bunun nedeni özellikle yaşlı hastalarda fazla iyot alınması olabilir.

Çok ender olarak beyindeki hipofiz bezinden fazla TSH salınmasına yol açan hastalıklar da (TSHoma) tiroidin fazla çalışmasına neden olabilir. Çünkü TSH, hem tiroidi büyütebilen hem de tiroid hormonlarının yapımını sağlayan bir hormondur. Dolayısıyla TSH artınca tiroid hormonlarının yapımı da artacaktır. Bunların dışında “amiodaron” adlı kalp ilacını kullananlarda, tiroidin iltihabi hastalıklarının erken devresinde tiroidin fazla çalışmasına benzer bir durum ortaya çıkabilmektedir.

TANI

Hipertiroidi tanısı için kanda tiroid hormonlarına (serbestT4 ve serbestT3) ve TSH düzeyine bakılır. Kanda T4 ve T3 düzeyleri yüksek, TSH ise düşük bulunursa hipertiroidi teşhisi konur. Ayrıca serbestT3 ve T4 düzey yüksekliği ile birlikte TSH’da yüksek ise hipofiz kaynaklı TSHoma akla gelmelidir.

HIPERTIROIDI HIÇ TEDAVI EDILMEZSE NE OLUR?

Hipertiroidi tedavi edilmezse hastada kilo kaybı devam eder; kalpte ritim bozukluğu, kalp yetmezliği ve bir iltihap veya enfeksiyon sırasında tiroid krizi, şok ve ölüm oluşur. O nedenle hipertiroidi mutlaka tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.

TEDAVI

Hipertiroidi tedavisinde 3 yaklaşım mevcuttur:

1. İlaç tedavisi

2. Radyoaktif iyod tedavisi

3. Cerrahi (ameliyat)

ILAÇ TEDAVISI

Hipertiroidik tüm hastalara kanda yüksek olan tiroid hormonlarını normal düzeye getirmek için önce ilaç tedavisine başlanır. İlaç olarak tiroid homonu karşıtı olan ilaçlar (Ülkemizde Propycil tablet veya Thyromazol tablet olarak bulunmaktadır) ve beraberinde nabzı yüksek olanlarda kullanılan Dideral başlanır. İlacın dozu doktor tarafından 6-8 hafta aralıklarla yapılacak kontrol ile hormonların durumuna göre ayarlanması yapılır. Bu şekilde en az 9 ay – 1 yıl ilaç tedavisine devam edilir ve iç hastalıkları veya endokrinoloji uzmanı olan doktorun kararına göre ilaç kesilebilir. Doktorun bilgisi olmadan ilaç kesilirse hastalık tekrar alevlenir ve nüks eder. Böylece o zamana kadar yapılan tedavi de boşa gitmiş olur. Bu nedenle ilaç tedavisi doktora danışılmadan kesilmemelidir. Antitiroid ilaçların yemekten hemen sonra yani tok karnına kullanılmasına dikkat edilmelidir.

İlaç tedavisi sırasında ateş yükselir ve boğazda ağrı oluşursa hemen doktora başvurulmalıdır. Bu durum kanda beyaz hücrelerin (Lökosit) çok azalmasından dolayı oluşabilir. Çok nadir olan bu durum oluşursa ilaçlar doktor tarafından kesilebilir. Tedavi sırasında karaciğer enzimlerinde hafif yükselmeler olabilir. Ancak bu durum hipertiroidinin etkisiyle de olabilir. O nedenle SGOT (AST) ve SGPT (ALT) enzim düzeyleri sık aralarla takip edilmeli ve tedaviyle birlikte enzim düzeyleri gittikçe artıyorsa ilaçların kesilebileceği bilinmelidir. İlaç tedavisi doktor tarafından kesildikten sonra hastalık ilk 6 ayda %30-50 oranında tekrarlayabileceğinden ilaç kesildikten sonra da tekrar kontrole gelmek gerekir. İlaç tedavisiyle hastalığı düzelen hastalarda, ilaç kesildikten sonra hastalık tekrar alevlenirse kesin tedavi dediğimiz radyoaktif iyod tedavisi veya cerrahi tedavi yapılabilir. Sıcak nodül (tek veya birden fazla) varsa ilaçlarla hormonlar normal düzeye getirildikten sonra radyoaktif iyot tedavisi veya ameliyat yapılır.

Hipertiroidili hastaların dikkat etmeleri gereken önemli bir konu tuzlarını “İYOTSUZ TUZ” tüketmeleridir. Piyasada özellikle turşu yapımında kullanılan kaba tuz satılmaktadır. Ailedeki diğer kişilerin iyot almalarını sağlamak için yemekler tuzsuz yapılmalı hasta iyotsuz tuz kullanmalı, ailedeki diğer kişiler ise iyotlu tuz kullanmalıdırlar.

Hipertiroidisi olanların saçlarını mümkün olduğunca boyatmamaları hatta kuaförde dahi bulunmamaları önerilir. Çünkü bu kimyasal boyalarda dolayısıyla kuaför ortamında çok fazla miktarda iyot bulunduğundan hastalığın kontrol edilmesinde zorluğa sebep olabilir. Sigara içenlerde hastalık zor iyileştiğinden ve göz hastalığı ortaya çıktığından “SİGARA” içilmemelidir.

Tekrarlama veya tedaviye direnç şu hastalarda daha sıktır:

• Genç yaş,

• Büyük guatr varlığı,

• Tiroid bezinde kan akımının fazla olması,

• Başlangıçta hastalığın şiddetli olması,

• Yüksek TPO antikorları,

• Başlangıçta oftalmopati (gözde dışarı fırlama) mevcudiyeti,

• Sigara içenler,

• İyotlu tuz kullananlar veya iyot içeren ilaç kullanımı,

• Hormonları normale getirebilmek için yüksek doz antitiroid ilaç ihtiyacı,

• TSH düzeylerindeki düşüklüğün düzelmediği hastalarda

RADYOAKTIF IYOT TEDAVISI

İlaç tedavisiyle hormonların normal düzeye geldiği hastalarda ilaçlar azaltılarak kesilir. İlaçlar kesildikten sonra hastalık tekrar ederse bu defa kesin tedavi denilen radyoaktif iyot tedavisi veya ameliyat yapılır.

Radyoaktif iyot tedavisi ayrıca sıcak nodülü olan ve hormonları yüksek olan hastalarda da tercih edilen bir tedavi seçeneğidir. Bu hastalarda önce ilaçlarla hormonlar normale getirilir ve sonra radyoaktif iyot tedavisi yapılır.

Radyoaktif iyot, Nükleer Tıp uzmanlarınca verilir. Radyoaktif iyot verilmeden 3 gün önce ilaçlar kesilir ve radyoaktif iyot aldıktan 3-4 gün sonra tekrar başlanır. Radyoaktif iyodun kanser yapıcı veya üreme sistemine zararlı bir etkisi yoktur. Ancak kadınların 1 yıl sonra gebe kalmalarına izin verilir. Radyoaktif iyot alan hastaların %80-90’nında ilk yıl içinde kalıcı hipotiroidi (tiroid bezi yetmezliği) gelişir ve ömür boyu tiroid hormonu almaları zorunluluğu vardır. Bunu hastaların baştan bilmeleri ve kabul etmeleri gerekir.

RADYOAKTIF IYOT TEDAVISI ALAN HASTALARA ÖĞÜTLER

• İlk 5 gün öpüşmek yasaktır. Hastanın kullandığı çatal, kaşık ve bıçak başkası tarafından kullanılmaz. Bulaşıklar bulaşık makinesinde yıkanmalıdır.

• Hastanın bebeği varsa emzirmesi yasaklanır.

• Yeni doğan çocuklar (8 yaş altı çocuklar) ve gebe kadınlarla yakın temas yasaklanır. Ancak aynı odada oturabilirler.

• Tuvalet sonrası tuvalet 2 kez yıkanmalı ve eller iyice yıkanmalıdır.

• Boğazda veya boyunda ağrı olursa aspirin veya diğer benzer ilaçlar faydalı olabilirse de doktora danışmadan alınmamalıdır.

• Sinirlilik, ellerde titreme veya çarpıntı olursa (radyasyon tiroiditi) doktora başvurulmalıdır.

CERRAHI (AMELIYAT) TEDAVISI

Hipertiroidi olan hastalardan guatrı büyük olanlarda tavsiye edilir. Tiroid bezinin bir kısmı veya tamamına yakını ameliyatla alınır. Ameliyat öncesi ilaç tedavisiyle hormonların normal düzeye gelmesi sağlanmalıdır.

Ameliyat ayrıca sıcak nodülü olan, ancak nodül çapı büyük olan hastalarda tercih edilebilen bir diğer tedavi seçeneğidir. Ancak tiroid ameliyatının ses teli felci, geçici veya kalıcı hipoparatiroidi (ki ömür boyu kalsiyum ve D vitamini tedavisi gerektirebilir) gibi komplikasyonu olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.