ERKEKLERDE NİKOTİN KULLANIMININ GELECEK NESİLLER ÜZERİNE ETKİSİ
Tütün ürünlerinin kullanımının cinsiyet ayırt etmeksizin insan sağlığı için oldukça zararlı olduğu bilinmektedir. Özellikle hamile kadınlarda tütün kullanımı gelecek nesillerin sağlığı açısından daha fazla dikkate alınması gereken bir konudur.
Annelerin; sigaranın başlıca bileşeni nikotine ve diğer bileşenlere maruz kalmaları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu içeren davranış bozukluklarının nesillere aktarılmasında çok önemli bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Erkeklerde sigara kullanımının kadınlara göre daha fazla olduğu bilinmesine rağmen nikotin kullanımının etkisi erkeklerin nesillerini ne yönde etkilediği henüz geniş çaplı olarak araştırılmamış bir konudur. Bu eksiklikten yola çıkarak McCarthy ve arkadaşlarının fareler üzerinde yaptığı bir çalışmada; erkek fareler, sperm ürettikleri süreç boyunca içtikleri sular aracılığıyla düşük dozda nikotine maruz bırakılmıştır. Daha sonra, hiçbir şekilde nikotine maruz bırakılmamış dişi fareler ile aynı ortama alınmıştır.
Çalışmada; baba fareler davranışsal olarak normal iken, meydana gelen her iki cins yavruda da hiperaktivite, dikkat eksikliği ve olaylar karşısında alternatif yolları düşünme yeteneğinde yani bilişsel esneklikte eksiklik gözlenmiştir. Nikotine maruz kalmış erkeklerden yani baba farelerden alınan spermatazoa analizlerinde çoklu genlerin promotör bölgelerinin beyin gelişimi ve öğrenme için kritik gen dopamin D2 dâhil olmak üzere epigenetik olarak modifiye edildiği ve bu değişikliklerin de muhtemelen soydan gelen bilişsel eksikliklere katkıda bulunduğu öne sürülmüştür.
Çalışmada; F1 (evlat) ve F2 (torun) nesillerindeki erkek ve dişi farelerin çalışma hafızası, ters öğrenme ve lokomotor (hareketten sorumlu kısımlar) aktivitesi analiz edilmiştir. Nikotine maruz kalan erkeklerin oluşturduğu F1 neslinin erkek ve dişilerinde de kendiliğinden oluşan lokomotor aktivitelerde önemli düzeyde artış gözlenirken, ters öğrenmede ise önemli düzeyde eksiklikler tespit edilmiştir. Aynı zamanda; F1 neslinin erkek farelerinde beyin monoamin nörotransmitter içeriğinde, dopamin reseptör mRNA ifade düzeyinde ve dikkat yeteneğinde önemli eksiklikler gözlenmiştir.
Babadan dolayı nikotine maruz kalan F1 dişi farelerin oluşturduğu F2 nesli erkek farelerinde ise ters öğrenmede önemli eksiklikler tespit edilmiştir. Çalışma bulgularından yola çıkarak araştırmacılar, nikotine maruz kalan erkek farelerin sonraki nesiller için davranışsal değişiklikler oluşturduğunu ifade etmiştir.
Geçtiğimiz yıllarda yapılan çalışmalarda nikotin ve sigara dumanının, geniş çaplı epigenetik değişikliklere sebep olduğu belirtilmekteydi. Bu araştırmada ise vurgulanan önemli nokta sadece annenin içtiği sigaranın etkilerinin değil; babanın içtiği sigaranın da çocuklar, hatta torunlar üzerindeki etkilerinin incelenmesi gerektiği olmuştur. Dolayısıyla günümüzde literatürdeki bu eksiliğin giderilmesi için yapılacak çalışmalara oldukça ihtiyaç duyulmaktadır.
Kaynaklar:
1. McCarthy, D.M., Morgan, T.J., Lowe, S.E., Williamson, M.J., Spencer, T.J., Biederman, J.,Bhide, G. P. 2018. Nicotine exposure of male mice produces behavioral impairment in multiple generations of descendants. PLOS Biology, 16 (10): e2006497
2. PLOS. “Father’s nicotine use can cause cognitive problems in children and grandchildren: Mouse study implicates epigenetic changes in paternal sperm DNA.” ScienceDaily. ScienceDaily, 16 October 2018