İÇECEK ÜRETİMİNDE LABORATUVAR AKIŞI
Küresel içecek endüstrisi, mevcut ürünlerin hammadde girdilerinin çeşitlenmesi ve her yıl yeni ürünlerin tanıtımıyla büyümektedir. Bu büyüme, sektörde daha fazla analitik zorluklar getirmektedir. Bu zorluklar, pazarda mevcut ürünleri analiz etmek için devam ederken yeni gereksinimler ile birleştirilmektedir.
Tüm içecekler için, kontaminasyon ve tağşişin, karıştırmanın, ürün tutarlılığının izlenmesine ve ham maddelerden son ürüne kadar mevzuata uygunluğun sağlanmasına yardımcı olmak için bileşimsel kalite ve güvenlik parametrelerinin sürekli izlenmesi gerekmektedir.
İçecek üreticileri, yüksek kaliteli ve stabilitesi yüksek bir ürün elde etmek için sürekli gayret göstermektedirler. Otomasyon süreçlerindeki gelişmeler verimi çoğaltırken, kaliteyi ve raf ömrünü arttırmayı da amaçlamaktadır. Bu hedefler göz önüne alındığında, içecek endüstrisindeki zorluklara dayanacak şekilde tasarlanmış doğru enstrümantasyon ve analiz yöntemlerini kullanmak giderek daha çok önem kazanmaktadır. İçecek endüstrisi için amaca uygun enstrümantasyon, test kitleri ve kimyasalların kullanımı, ürün geliştirilmesi ve ürün kalite kontrolünün sağlıklı ve hızlı gerçekleştirilmesi de çok önemlidir.
Ayrıca, laboratuvar sonuçlarının hızlı ve doğru alınması içecek endüstrisi için yadsınamaz bir gerçektir. Enstrümantasyon yatırımı, birim örnek analiz ve çalışan kalifiye eleman maliyetleri diğer dikkate alınması gereken olgulardır. Laboratuvar uygulamalarında temel olarak çalışanların eğitimi, iş akışlarının optimizasyonu, enstrümanların kalibrasyonu, laboratuvar dizaynı ve yerleşimi, güncel gelişmelerin takibi, laboratuvardaki bilgi birikimi, araştırma-geliştirme ve inovasyon atmosferi bütün olarak değerlendirilmelidir. İçecek endüstrisi, temel olarak laboratuvar temeli üzerine kurulmuştur. Üretimden pazarlama ve satışa kadar birçok önemli faktörün etken olduğu sektörde kazanım veya kayıplar ile ürünün yaşam sürecini temel olarak etkileyen en önemli olgu laboratuvar altyapısı ve sistemidir.
Şekil 1’de sistemin kalite iş akış yapısı görülmektedir. Sistem çok yönlü olup karşılıklı gidiş gelişleri olan bir yapıdadır. Bu yapının hızlı, doğru ve güvenli hareketleri sistemin başarısında çok önemlidir.
Laboratuvarlarda doğruluğu, güncelliği ve güvenilirliği sağlamak, sürdürmek ve iyileştirmek önemli zorluklardır. Tüm laboratuvar prosedürleri ve süreçleri anlaşılabilir ve uygulanabilir bir yapıya dönüştürüldüğünde, uygun şekilde yönetilmesini sağlama fırsatı artmaktadır. Laboratuvar kalitesi, rapor edilen test sonuçlarının doğruluğu, güvenilirliği ve güncelliği olarak tanımlanabilir. Laboratuvar sonuçları olabildiğince doğru olmalı, laboratuvar işlemlerinin tüm yönleri güvenilir olmalı ve organizasyona faydalı olabilmesi için raporlama zamanında yapılmalıdır. Ölçüm yaparken, her zaman bir miktar yanlışlık vardır. Buradaki zorluk, test sistemlerimizin sınırlamaları göz önünde bulundurulduğunda, mümkün olduğu kadar yanlışlık seviyesini azaltmaktır. İlk bakışta %1’lik hata bile birçok olayın meydana geldiği bir sistemde oldukça büyük sonuçlar doğurabilir. Bu sonuçlar zaman ve personel eforunda artan maliyet ile sonuçlanır. En yüksek doğruluk ve güvenilirlik seviyesine ulaşmak için, laboratuvardaki tüm süreç ve prosedürleri en iyi şekilde yerine getirmek esastır. Laboratuvar, birçok aktivite adımını ve çalışanı içeren karmaşık bir sistemdir. Sistemin karmaşıklığı, birçok işlem ve prosedürün düzgün bir şekilde yapılmasını gerektirir. Bu nedenle; tüm sisteme bakan kalite yönetim sistemi modeli, iyi laboratuvar performansı elde etmek için çok önemlidir.
Laboratuvar sisteminin karmaşıklığı, laboratuvarda kaliteyi sağlamak için birçok faktörün ele alınması gerektiğini gerektirir. Bu faktörlerden bazıları şunlardır:
1. Laboratuvar ortamı,
2. Kalite kontrol prosedürleri,
3. İletişim,
4. Kayıt tutma,
5. Yetkili ve bilgili personel,
6. Kaliteli reaktifler ve ekipmanlar.
Kalite yönetim sistemindeki temel amaç, laboratuvar süreçlerinin sürekli iyileştirilmesidir ve bu sistematik bir şekilde yapılmalıdır. Süreç iyileştirme için yararlı olan birtakım araçlar vardır. İçecek güvenliği, gıda kalitesi ve tedarik zinciri bilgilerinin kolayca temin edilebilmesi ve laboratuvar, iş ortakları ve organizasyona kolayca aktarılabilmesi için gerekli olan işlevsellik ve kapasiteye sahip yazılımlar, operasyonel verimliliği optimize ederek manuel çabaları azaltır ve zincirin herhangi bir yerinde karar verme sürecini iyileştirir. Yenilikçi teknolojiler aracılığıyla reçete bazlı üretim endüstrisine kaliteli, kullanıcı dostu ve uygun maliyetli çözümler laboratuvar bilgi yönetimi araçları ile içecek endüstrisi ile ilgili çeşitli alanlarda özellikle kalitedeki izlenebilirliği, tedarikçi bilgilerinin yönetilmesi ve HACCP uyumluluğu ile başarıyı yükseltmektedir. İçecek laboratuvarlarında üretilen ve (iç veya dış kaynaklı üçüncü taraf laboratuvarlarında yapılmış) tüm verileri toplayan, saklayan, işleyen ve raporlayan merkezi bir sistemle birlikte hammaddeler, işlenmiş malzemeler ve paketlenmiş ürünler arasındaki toplu ilişkilerin izlenmesi için güvenli bir ortamın faydalarını elde etmek tüm üreticilerin beklentisidir.
Kaynaklar: - Anon, 2003: Step-by-Step Guide to Better Laboratory Management Practices, Prepared by The Washington State Department of Ecology Hazardous Waste and Toxics Reduction Program, Publication No. 97- 431 Revised January 2003, 106 s. - Anon, 2007: Guidance for Industry, Good Laboratory Practices Questions and Answers, U.S. Department of Health and Human Services Food and Drug administration Office of Regulatory affairs, 25 s. - Anon, 2009: Handbook, Good Laboratory Practice (GLP), Quality practices for regulated non-clinical research and development, WHO, ISBN 978 92 4 154755 0, 328 s. - Anon, 2011: Laboratory Quality Management System, Handbook, WHO, ISBN 9789241548274, 246 s. - Anon, 2011: Laboratory Safety Guidance, Occupational Safety and Health Administration, Occupational Safety and Health Administration U.S. Department of Labor, 52 s.