KATI SABUN AMBALAJLARINDA KORUYUCULAR NE İŞE YARAR VE NASIL KULLANILMALI?
Katı sabun ambalajlarında neden koruyucu kullanıldığı birçok tüketici tarafından bilinmemektedir. Hâlbuki ambalajın koruyucu içermesi bitmiş ürün ve sabunun görselliği açısından oldukça önemlidir. Tüketicinin kullanacağı ambalajda uygun olmayan koruyucu seçilmesi sonrası oluşabilecek görsel değişim, tüketiciler ve üreticiler tarafından istenmeyen bir durumdur. Neyse ki bu durum uygun koruyucular kullanılarak önlenebilir. Bu koruyucuların tercih edilmesinin başlıca sebepleri; katı sabunu saran karton ambalajda oluşabilecek bozulmaları engellemek, sabunda ve ambalajda meydana gelebilecek olan renk değişimini önlemek ve sabunu korumak olarak sıralanabilir. Böylece hem katı sabunun hem de ambalajının kalitesi korunmuş olur. Bu çalışmada katı sabun ambalajları ve katı sabun ambalajlarında kullanılan farklı koruyucular, bu koruyucuların uygulanma şekilleri ve bu koruyucuların katı sabuna etkileri incelenmiştir.
Sabun, yağ asitleri ile alkali bazların reaksiyonu sonucunda oluşan tuza verilen addır. Genellikle temizlik amacı ile kullanılır. Temizleme dışında kozmetik, losyon, krem, sprey, ilaç yapımında da kullanılır. Endüstride de boya plastik döküm, tekstil ürünlerinde, metallerin paslanmasını önlemek amaçlı kullanılır. Sabun imalatı evlerde, küçük iş yerlerinde ve büyük fabrikalarda yapılır. İmalat süresinde genellikle sıcak presleme yöntemi kullanılır. Şekil 1.1’de katı sabun presleme proses şeması verilmiştir.
Öncelikle boyasız ve esansız olan sabun makarnası, sabuna eklenmesi gereken esans, boya ve beyazlatıcı titanyum dioksit ile mikser kısmında karıştırılır. Oluşan karışım konveyör yardımı ile elekten geçirilerek homojen karıştırıcıda tekrar karıştırılır ve böylece makarna, esans, boya ve titanyum dioksit’in homojen olarak karıştırılması sağlanır. Daha sonra vakum bölümüne gelen sabun bu kısımda -0.6 bar basınç altında sıkıştırılır. Burada amaç sabunun içerisinde hava kabarcığı oluşumunu ve sabun yüzeyinde meydana gelebilecek olan çatlak oluşumunu engellemektir. Sıkıştırılan sabun sıcak bir extruder ağızlıktan takoz halinde çıkar ve keski bölümünde parçalara ayrılır. Keskiden çıkan sabunlar soğutma tüneline girer ve burada kurutulur. Kurutulan sabun pres kısmına geçer ve bu kısımda sabun tüketiciye ulaşacağı şeklini alır. Presten çıkan sabunlar prosesin son aşaması olan ambalajlama makinesine geçer ve burada sabunun dış karton sargı ambalajı ve iç karton stiffener ambalajı birleştirilerek sabunun üzerine sarılır ve nihai bitmiş ürün üretilmiş olur. Sabunların üretimi ne kadar önemli ise sabunlarda kullanılan ambalajlarda bir o kadar önemlidir. Özellikle katı sabun ambalajlarında “stiffener” adı verilen karton ambalaj kullanılır. Bu ambalajın asıl kullanım amacı katı sabunun nemini korumak ve katı sabun üzerinde nemden kaynaklı mantar üremesini engelleyerek sabunu korumaktır. Stiffener; aynı zamanda katı sabunda uygun kaliteyi elde edebilmek için en iyi fiziksel şartları sağlar, katı sabuna mukavemet sağlayarak sabunda olabilecek deformasyonu engeller ve sabunu tüketici açısından albenisi olan bir ürüne dönüştürür.
Stiffener; karton ambalajı sabunu ilk saran beyaz karton ambalajdır ve % 100 saf selülozdan yapılır. Katı sabun ile baskılı sargı ambalajı arasında konumlandırılır. Böylece sabun sıcak halde ilk olarak stiffener’a sarılır ve ikinci baskılı ambalaj ile direk temas etmesi engellenmiş olur. Şekil 1.2’de bu ambalajlar ve konumları gösterilmiştir. Nemli ve sıcak koşullar, hammaddesi selüloz olan karton stiffener ambalajının üzerinde mantarların büyümesi için çok elverişli bir ortamdır. Özellikle yüksek nem içeren katı sabun ambalajları problemlere daha çok eğilimlidir. Bu problemler katı sabunda nem kaybı, katı sabun karton ambalajında mantar oluşumu, katı sabun renk değişimi ve katı sabun yüzeyinde lekelerin gözlenmesi olarak sıralanabilir. Bu yüzden sabunun bozulmasını önlemek için katı sabun ambalajlarında koruyucu kullanılır.
Yüksek nemli katı sabun ambalajlarında üreyen başlıca mantarlar aspergillus sydowii, aspergillus versicolor ve alternaria alternata mantarlarıdır.
Mantar oluşumunu önlemek amacıyla kullanılan başlıca koruyucular; klorotalonil, p tolil diiodo metil sülfon, karbendazim, tiyabendazol ve bunların karışımlarıdır. En çok tercih edilen koruyucu yaygın olarak kullanılan karbendazimdir. Diğer tercih edilen koruyucu ise klorotalonil ve p tolil diiodo metil sülfon’un karışımıdır. Tercih edilen uygulanma 1500 ppm – 3000 ppm aralığındadır.
Koruyucu ne kadar önemli ise bu ilacın karton ambalaja nasıl uygulandığında çok önemlidir. Kâğıt ve kartonlarda mantar oluşumunu önlemek için en etkili yol mantar ilacının kâğıt üretilirken selüloz substratı’nın içine doğrudan ilave etmektir.
Böylece mantar ilacı kağıttaki mantarlarla yakın temas kurmuş olur. Bir diğer yöntem ise üretilen kartonun üstüne su bazlı bir vernikle mantar ilacının sürülmesidir.
Katı sabun stiffener karton ambalajındaki koruyucu miktarının yeterli olmadığı, koruyucun sonradan ambalaja uygun olmayan bir şekilde sürüldüğü, koruyucunun homojen olarak dağılmadığı ve yanlış koruyucunun tercih edildiği durumlarda katı sabun ve ambalaj arasındaki reaksiyon sonucunda mantar üremesi ve ya sabunda renk değişimi meydana gelir. Bu reaksiyonlar da hem üretici firma hem de tüketiciler açısından uygun olmayan bir durumdur. Literatür araştırmalarının da gösterdiği gibi bu problemin yaşanmaması için; doğru koruyucu seçilmeli, bu koruyucu uygun miktarlarda kullanılmalı, koruyucunun dağılımının homojen olduğuna emin olunmalı ve bu koruyucular katı sabun ambalajı hamuruna üretim anında uygun zaman ve koşullarda uygulanmalıdır. Stiffener; katı sabun karton ambalajının koruyucu dağılımının homojen olarak dağılıp dağılmadığının kolaylıkla kontrol edilebilmesi için ilerleyen zamanlarda bir kontrol metodu geliştirilebilir.