KEMOTERAPİ HASTALARI VE COVID-19
COVID-19 hastalığının yaşlı kişiler ve ilave hastalığı olanlarda daha ağır seyrettiği artık bilinen bir gerçek. Özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış olan hematolojik kanserli hastalar; uygulanan kemoterapinin tipi, hastalığın komplikasyonları ve eşlik eden hastalıkları nedeniyle COVID-19 hastalığına daha fazla yakalanma riski taşıyor.
Aralık 2019’dan itibaren hayatımıza dahil olan COVID-19’un özellikle yaşlı kişilerde ve ilave hastalığı olanlarda daha ağır seyrettiği biliniyor. Tüm kanserlerin yaklaşık %10’unu oluşturan ve savunma sistemi baskılanmış olan hematolojik kanserli hastalar; uygulanan kemoterapinin tipi, hastalığın komplikasyonları ve birlikte bulunan hastalıkları nedeniyle COVİD-19 hastalığına daha fazla yakalanma riski taşıyor. COVID19’a yakalanmış kanser hastalarında yoğun bakım ve ventilasyon ihtiyacı, sepsis, sitokin düzenlenme bozukluğu, çoklu organ yetmezliği ve ölüm daha sık gözleniyor.
KANSER TEDAVILERI, COVID-19 TEDAVISINI GÜÇLEŞTIRIYOR
Hematolojik kanserli vakalara kemoterapi, radyoterapi, hedeflenmiş tedavi veya immün tedaviler uygulanması, COVID-19 hastalığının etkilerini kötüleştirirken tedavisini de güçleştiriyor. İmmün sistemi baskılanmış olan lösemi ve lenfoma hastaları hipogammaglobulinemi, lenfopeni, nötropeni, steroid uygulanması, ileri yaş, birlikte bulunan hastalıklar, sık transfüzyon, hastane ortamında sık bulunmaları nedeniyle daha sık COVID-19’a yakalanıyorlar.
COVID-19 varlığında hematolojik kanserli vakaların yönetiminde de bu nedenle problemler ortaya çıkıyor. Bunun yanında hematolojik kanserli tüm hastalar- özellikle akut lösemili ve kök hücre nakli adayı/nakil olanlar- maske kullanıp, kişisel hijyenine dikkat edip ve sosyal mesafeye hastalıkları nedeniyle uydukları için, COVID-19 krizine bakmaksızın koruyucu tedbirleri uyguluyorlar ve böylece COVID-19’a yakalanma risklerini kendileri düşürüyorlar. Ancak COVID-19 ve komplikasyonlarının tedavisi ile birlikte hematolojik kanserli hastalarda özellikle küratif nitelikte tedaviler dengeli olarak uygulanmalıdır.
AŞI BULUNANA KADAR DIKKAT EDILMESI GEREKENLER
COVID-19’a karşı etkili aşı bulunana kadar, hematolojik kanser hastaları açısından en uygun yaklaşımları şu şekilde:
• Ateş yüksekliği, solunum sıkıntısı, öksürük gibi COVID-19 belirtilerinin gözlenmesi,
• Belirti vermeyen taşıyıcıların belirlenmesi,
• Hasta bazında değerlendirilerek etkili ama morbiditeyi artırmayan kemoterapi uygulanması,
• Kemoterapi kür aralarının mümkünse açılması,
• Nötropeni riskinin azaltılması için kemoterapilerle birlikte büyüme faktörü desteği sağlanması,
• Sadece acil ve hayatı tehdit eden durum varlığında kök hücre naklinin uygulanması,
• Kök hücre nakli yapılamayan vakaların kemoterapi ile takip edilmesi,
• Kök hücre vericilerinden kök hücrelerin erken olarak toplanarak saklanması,
• Elektif işlemlerin mümkünse ertelenmesi,
• Daha az immün baskılayıcı ilaç kullanılması,
• Kan ve trombosit transfüzyon eşiklerinin düşürülmesi,
• Yatırılarak tedaviye başlanacak hastalardan mutlaka COVID-19 PCR gönderilmelidir.
KANSERDE TEDAVI YÖNTEMI: KEMIK ILIĞI
Ciddi bir kan hastalığı, immün sistem hastalığı, kanser veya genetik hastalığın tedavi seçeneklerinden birisi de kemik iliği naklidir. Kemik iliği nakli şu durumlarda yapılıyor:
• Kanserli bir vakada verilmesi gerekli yüksek dozda kemoradyoterapiden sağlam kemik iliğini korumak için (otolog),
• Hastalıklı hücreleri/kemik iliğini sağlam kişiden alınan hücrelerle değiştirmek için (allojenik),
• Çalışmayan kemik iliğini düzeltmek için, • İmmün baskılanmayı düzeltmek için, • Doğuştan metabolizma veya enzimatik sistemle ilgili anormallikleri düzeltmek için, • Hastanın kendisine ait kök hücre/T Hücre’lerin tekrar düzenlenmesi için (otoimmün hastalıkların tedavisinde).
KEMIK ILIĞI NAKLI ÖNCESI DIKKAT EDILMESI GEREKENLER
Kemik iliği nakli öncesinde dikkat edilmesi gerekenler COVID-19’dan korunma önlemlerine benziyor. Kemik iliği nakli öncesinde hastalığın kontrol altında olması ya da enfeksiyonun olması naklin başarısını etkileyecektir. Nakil öncesinde enfeksiyon kontrol önlemlerine dikkat edilmelidir. Hasta kişilerden uzak durulmalı, el sıkışılmamalı, elleri sık sık yıkanmalı ve ziyaretleri azaltılmalıdır.