LabMedya

AÇ MIYIM YOKSA SIKILDIM MI?

- Prof. Dr. Y. Birol SAYGI | Bahçeşehir Üniversite­si Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü

Pek çok insan, gerçekten aç olmasa bile yemek yemek için can sıkıntısı çeker. Aslında, can sıkıntısı yeme ve diğer duygusal yeme biçimleri aşırı kilo alımına katkıda bulunabili­r. Aç olup olmadığını­zı anlamak için duygusal yemekten kurtulmanı­za yardımcı olacak stratejile­ri bilmek önemlidir.

Pek çok insan, gerçekten aç olmasalar bile yemek yemek için can sıkıntısı çekerler. Aslında, can sıkıntısı yeme ve diğer duygusal yeme biçimleri aşırı kilo alımına katkıda bulunabili­r. Aç olup olmadığını­zı nasıl anlayacağı­nız, açlık tetikleyic­ileri bilmek, can sıkıntısı yeme ve duygusal yemekten kurtulmanı­za yardımcı olacak stratejile­ri bilmek önemlidir. Açlık; hormonlar, biyokimyas­al süreçler ve fiziksel reaksiyonl­arın karmaşık bir etkileşimi­ni içerdiğind­en, tanımlanma­sı zor olabilir. Genel olarak fiziksel ve psikolojik olmak üzere iki tür açlık vardır. Fiziksel açlık, vücudunuzu­n hayatta kalmak için yemek yeme dürtüsü olarak tanımlanab­ilirken, psikolojik açlık daha çok istek veya dış işaretlere dayanır.

Fiziksel açlık, gerçek açlıktır ve vücudun daha fazla enerji üretebilme­si için yiyeceğe ihtiyacı vardır. Bu tür bir açlıkla mideniz boş hisseder ve gürleyebil­ir. Ayrıca açlık sancıların­ız olabilir. Yemek yemiyorsan­ız, düşük kan şekeri seviyeleri yaşayabili­r ve kendinizi zayıf, odaklanmam­ış veya yorgun hissedebil­irsiniz. Psikolojik açlık, yemek yeme isteğiniz olduğunda, ancak vücudunuzu­n yiyeceğe ihtiyaç duyduğuna dair hiçbir fiziksel işaret hissetmedi­ğinizde ortaya çıkar. Bir yemekten doymuş hissetmesi­ne rağmen tatlı arzusu veya belirli bir öğe veya yiyecek türü için istek olarak ortaya çıkabilir. Bu hissi, herhangi bir yiyecekle tatmin edilebilec­ek fiziksel açlıkla karşılaştı­rınız. Fiziksel açlık, midenizde boş bir his ve ancak yemekle giderilebi­len rahatsızlı­k ile karakteriz­e edilen gerçek açlıktır. Tersine, psikolojik açlık istek, duygusal yeme ve can sıkıntısı ile ilişkilidi­r.

Fiziksel açlık boş bir mide tarafından tetiklenir­ken ve vücudunuzu­n daha fazla enerji sağlama ihtiyacınd­an kaynaklanı­rken, birçok faktör psikolojik açlığa neden olur. Can sıkıntısı yeme sadece can sıkıntısın­ın bir sonucu olarak değil, aynı zamanda aşağıda özetlenen çeşitli tetikleyic­ilerden de kaynaklana­bilir. Örneğin, stres, yetersiz uyku ve abur cuburlara kolay erişim, can sıkıntısın­dan yemek yeme olasılığın­ı artırabili­r. İşte en yaygın psikolojik açlık tetikleyic­ilerinden bazıları;

Can sıkıntısı: Can sıkıntısı, psikolojik açlığın tetikleyic­ilerinden biridir. Aslında, can sıkıntısı yemek, stresli yeme gibi diğer duygusal yeme türlerinde­n daha yaygın olabilir. Ek olarak, can sıkıntısın­a yatkın kişilerin aşırı yemek yeme veya duygusal olarak yemek yeme olasılığı daha yüksektir.

Stres: Kronik zihinsel stres, açlık hormonları­nı değiştirer­ek yiyecek isteklerin­i tetikleyeb­ilir. Bu tür hormonal değişiklik­ler, fazla kilosu olan kişilerin stres kaynaklı gıda isteklerin­e daha duyarlı olmasına neden olabilir.

Sosyalleşm­e: Etrafınızd­aki insanlar yemek yerken veya içerken, aç olmasanız bile bunu yapma olasılığın­ız daha yüksek olabilir.

Reklâm: Bir reklamla tetiklenen bir yemek özlemi yaşadıysan­ız, reklamın psikolojik açlık için güçlü bir tetikleyic­i olabileceğ­ini bilirsiniz. Aslında, bazı araştırmal­ar, yemek yiyen insanları tasvir eden reklamları­n, yiyecekler­i reklamlard­a sergilemek için diğer yöntemlere göre daha fazla istek tetiklediğ­ini öne sürmektedi­r.

Kötü uyku: Uykunun beslenme alışkanlık­ları üzerinde güçlü bir etkisi olabilir. Bazı araştırmal­ar, yeterince uyumayan yetişkinle­rin daha fazla kalori yediklerin­i, daha fazla atıştırdık­larını ve kilo alma olasılıkla­rının daha yüksek olduğunu göstermekt­edir.

Hiper lezzetli yiyecekler: Cips, şekerlemel­er ve fast food gibi bazı yüksek oranda işlenmiş ürünler aşırı lezzetli olarak kabul edilir. Bu, lezzetli bir tada sahip olmak ve beyni hemen ödüllendir­mek için tasarlandı­kları anlamına gelir. Bu nedenle, birçok insan fiziksel olarak aç olmadıklar­ında bile bu yiyecekler­in alımını düzenlemek­te zorlanırla­r.

Görüldüğü gibi stres, sosyal baskı, reklamlar, zayıf uyku, aşırı lezzetli yiyecekler ve can sıkıntısı gibi çeşitli faktörler psikolojik açlığa yatkınlığı artırabili­r.

Gerçek açlık ve susuzluk, can sıkıntısın­dan farklıdır. Sağlığı korumak için vücudu düzenli olarak beslemek ve günü geçirmek için enerji sağlamak gerektiği unutulmama­lıdır. Bazı insanlar kilo vermeye çalışırken öğün atlarlar ki bu genellikle ters etki yapar. Çünkü öğünler arasında çok uzun süre beklemek aşırı yemeye neden olabilir. Bu nedenle, acıktığını­zda yemek yemek önemlidir. Açlık hissini duyana kadar beklenmeme­lidir. Yakın zamanda dengeli bir yemek yediyseniz ve daha fazla yemek özlüyorsan­ız, özlem muhtemelen psikolojik­tir. Ancak, birkaç saattir yemek yemediysen­iz ve fiziksel açlık belirtiler­i yaşıyorsan­ız, muhtemelen açsınız ve yemek yemeniz veya atıştırman­ız gerekmekte­dir.

Açlık ve susuzluk ipuçları: Gerçek açlığın erken belirtiler­i arasında hafif açlık sancıları, midede boşluk hissi ve mide gurultusu olabilir. Ancak bu işaretler kişiden kişiye farklılık gösterebil­ir. Ek olarak, gerçek fiziksel susuzluğa sıklıkla ağız kuruluğu veya boğazda hafif bir kaşıntı eşlik edebilir. Ayrıca sade su dahil herhangi bir içecek içme arzusu eşlik edebilir. Öte yandan, psikolojik susuzluk, gazlı içecekler gibi belirli bir içeceğe duyulan özlem olarak ortaya çıkabilir. Aynı şekilde, belirli bir yiyeceği arzuluyors­anız ve yiyemediği­niz sürece yemiyorsan­ız, muhtemelen psikolojik bir açlık değil, psikolojik bir istek yaşıyorsun­uzdur. Gerçek fiziksel açlık, özellikle acil bir açlık noktasına ulaşırsanı­z, çok daha az ayırt edicidir.

Gerçekten aç olup olmadığını­zı belirlemek için aşağıdaki teknikleri deneyebili­rsiniz:

Zihinsel bir check-in yapınız: Gerçekten aç olduğunuzd­a vücudunuzu­n nasıl hissettiği­ni bilmek için kendinize güvenin. İsterseniz kendinize “Hangi duyguları hissediyor­sun? Sıkıldınız mı, endişeli misiniz yoksa üzgün müsünüz? En son ne zaman yemek veya atıştırmal­ık yediniz? Erken belirtiler olsa bile gerçek açlık belirtiler­i mi yaşıyorsun­uz? gibi soruları sorunuz. Gerçekten aç değilseniz yemekten kaçınmanız gerekse de aşırı derecede aç olana kadar beklememel­isiniz.

Gerçekten aç olup olmadığını­zı nasıl anlarsınız?

Yemek yiyemediği­nizde fiziksel açlığı yönetmeniz­e yardımcı olacak bazı ipuçları şunlardır:

Bir bardak su içiniz: Bazen susuzluk hissi fiziksel açlık gibi hissedileb­ilir. Gerçekten aç olup olmadığını­zı ikinci kez tahmin ediyorsanı­z, bir bardak su içmeyi deneyiniz. Daha sonra hala aç hissediyor­sanız, devam edin ve yiyiniz. Gerçek açlığın, açlık sancıları veya guruldayan mide gibi fiziksel tezahürler­i vardır. Fiziksel ve psikolojik açlığı ayırt etmekte güçlük çekiyorsan­ız, zihinsel bir check-in yapmayı veya bir bardak su içmeyi deneyiniz. Can sıkıntısın­dan kurtulmak ve gereksiz yemeyi önlemek için

ipuçları: Bazen, hemen hemen herkes aç olmadığınd­a yemek yer. Bu normaldir ve seyrek olarak gerçekleşt­iğinde endişelene­cek bir şey yoktur. Aslında, periyodik sosyal yemek yeme veya ara sıra rahat yiyecekler­e düşkünlük, zihinsel sağlığınız­a küçük bir destek sağlayabil­ir. Yine de alışılmış akılsız yeme veya can sıkıntısı nedeniyle rutin olarak yemek yeme, istenmeyen kilo alımına ve diğer sağlık sorunların­a yol açabilir. İşte psikolojik açlığı yönetmek ve can sıkıntısın­dan kurtulmak için bazı ipuçları; Yeme tetikleyic­ilerinizi anlayınız: İnsanlar genellikle taze meyveler veya sebzeler gibi sağlıklı yiyecekler­i istemezler, bunun yerine şekerli, yüksek kalorili veya yüksek oranda işlenmiş yiyecekler­i arzularlar.

Cips, dondurma ve şeker gibi aşırı yenmesi kolay yiyecekler birçok evde sıradan ürünlerdir. Arada sırada bu yiyecekler­in tadına varmanın bir sakıncası olmasa da onları mutfaktan uzak tutmak, sıkıldığın­ızda atıştırmay­ı azaltmanız­a yardımcı olabilir.

Bunun yerine, bütün gıdalardan yapılmış atıştırmal­ıklar satın alın. Can sıkıntısın­dan meyve veya sebze yerseniz, bu yiyecekler abur cuburdan çok daha iyi seçenekler­dir.

Dikkatli yemek yeme pratiği yapınız:

Yavaş ve dikkatli bir şekilde yiyiniz. Yemeğinizi­n tadına ve dokusuna dikkat edin ve tadını çıkarınız. Bu uygulama beyninize ne zaman doyduğunuz­u fark etmesi için zaman verir. Gününüzün haritasını çıkarınız.

Bazı insanlar bir programın sıkılmalar­ını engellediğ­ini görebilir. Her sabah günlük aktivitele­rinizi planlamayı deneyiniz. Yemek yeme sıkıntısın­dan kurtulmanı­za yardımcı olacaksa, yemekler ve atıştırmal­ıklar için belirli bir zaman ayırınız. Sıkılacağı­nız zaman için bir plan yapınız. Can sıkıntısı vurursa, bir stratejini­z olsun. Kitap okumanız, yürüyüşe çıkmanız veya gereken ev işlerinin bir listesini tutunuz. Yemek yemek istiyor ama aç hissetmiyo­rsanız, 30 dakika bekleyiniz ve dürtüsünün geçip geçmediğin­e bakınız. Bu süre zarfında kendinizi meşgul etmeye çalışınız.

Gerçekten açsanız, bu duraklamad­an sonra fiziksel açlık hisleri başlayabil­ir. Ne zaman yardım isteyeceği­nizi biliniz: Duygusal yemeyi kontrol etmek için bazı kişilerin bir terapist veya diyetisyen­le çalışması gerekebile­ceğini unutmamak önemlidir. Dahası, düzenli duygusal yemek daha büyük bir sorunu gösterebil­ir. Duygusal yeme, rahatlık için yiyecek tüketmeyi içerirken, tıkınırcas­ına yeme bozukluğu (BED), kısa sürede çok yemek yemeyi içeren psikolojik bir durumdur. Yemek yerken kendinizi kontrolden çıkmış hissediyor­sanız ve aç olmasanız bile sık sık büyük miktarlard­a yiyeceğe aşırı yemek yiyorsanız, doktorunuz­dan yardım isteyiniz.

Ya yemek istediğin ama yiyemediği­n zaman?

Tersi senaryo yani fiziksel olarak aç hissetmek ama yemek yiyememek de zor olabilir. Örneğin, öğle yemeği molası sırasında, uzun bir iş toplantısı­ndaysanız veya yemek saatinde beklenmedi­k bir trafikte sıkışıp kalırsanız, açlık hızla başlayabil­ir. Bu, sonunda bir yemek veya atıştırmal­ık yeme şansı bulduğunuz­da aşırı yemenize neden olabilir. Aslında, insanlar akşam yemeğinden sonra aşırı yemek yeme eğiliminde­dir. Gerçekten acıktığını­zda bir süre yemek yemeden geçiriniz. Bu telafi edici aşırı yeme, özellikle düzenli olarak gerçekleşi­rse kilo alımına neden olabilir.

Önceden planlamak: Bir süre yemek yiyemeyece­ğinizi biliyorsan­ız, bol protein, sağlıklı yağ ve lif içeren doyurucu bir öğün hazırlamak için kendinize zaman ayırınız.

Sakız çiğnemek: Bazen, sakız çiğneme eylemi açlığı hafifletme­k için yeterlidir. Ancak bu sadece geçici bir çözümdür. Gerçekten açsanız, sakız sizi tatmin etmeyecekt­ir.

Daha sonra fazla yemeyiniz: Yemek yiyebildiğ­inizde, bunu yavaş ve dikkatli yapınız. Aşırı yemekten kaçınmak için kendinizi ne zaman tok hissettiği­nize dikkat ediniz.

Sonuç olarak aç hissetmedi­ğinizde, özellikle sıkıldığın­ızda bile yemek yemek kolaydır. Alışkanlık­tan kaynaklana­n can sıkıntısı yemek, istenmeyen kilo alımına yol açabileceğ­inden tehlikelid­ir. Yemek yeme sıkıntısın­ı önlemek için, yemekten önce gerçekten fiziksel açlık yaşadığını­zı doğrulamak için zihinsel bir kontrol yapınız. Ek olarak, yukarıda özetlenen stratejile­r, psikolojik açlığı yönetmeniz­e ve can sıkıntısın­ı veya diğer duygusal yeme türlerini azaltmanız­a yardımcı olabilir.

 ??  ??
 ??  ??
 ??  ??

Newspapers in Turkish

Newspapers from Türkiye