Madencilik Sektöründe Kullanılan En Büyük Makineler
İnsanoğlunun üzerinde çalıştığı en büyük malzeme olan yer yüzünü işlemek ve şekillendirmek amacı ile yürütülen madencilik faaliyetlerinde bu boyuttaki bir malzemeye yakışır büyüklükte ekipmanlar kullanılmaktadır. Yapısı gereği devasa boyutlara ulaşabilen maden işletmelerinde kullanılan birçok farklı makine arasından kendi kategorisinde sahip olduğu üstün özelliklerle kendisine isim yapan makinaları sizin için derledik. Günümüze kadar madencilik faaliyetlerinde doğrudan ya da dolaylı yoldan kullanılan bu mühendislik harikalarını ve öne çıkan özelliklerini yazımızda bulabilirsiniz:
Bagger 293- Döner Kovalı Ekskavatör
20. yüzyılın başlarında geliştirilmeye başlanan döner kovalı ekscavatörler büyük ölçekli açık ocak madenlerde kullanılmaktadır. Almanya'nın batısında ki Rhineland'da bulunan Hambach Linyit Madeninde kullanılan ve 1998 yılında Alman Takraf firması tarafından üretilen Bagger 293 isimli döner kovalı ekskavatör 96 metre yüksekliği ve 14 ton ağırlığı ile tarihteki en büyük ve en ağır kara aracı olma özelliği ile Guiness Rekorlar Kitabına girmiştir. 6.600 litre hacimli 18 adet kovası bulunan Bagger 293 hiç durmaksızın çalışması halinde günde 240.000 m3 kazı yapabilmektedir. Bu rakam 96 olimpik boyuttaki yüzme havuzunu ya da 3 milyon küveti doldurmak için yeterlidir. 0,53 kilometre/saat hıza ulaşabilen ve ağırlığı nedeni ile geçtiği yollara büyük zarar veren Bagger 293, 22 kilometre uzaklıktaki bir madene taşınması 3 hafta sürmektedir. Bu devasa makinanın bir diğer dezavantajı ise faaliyet göstermek için ihtiyaç duyduğu enerji miktarı olarak dikkat çekmektedir. Bagger 293 tek başına 2.500 eve yeterli olacak elektriği tüketmektedir.
Big Bertha – Tünel Açma Makinası
Dünyanın en büyük tünel açma makinesi (TBM), Seattle'ın ilk kadın belediye başkanı Bertha Knight Landes'ın isminden esinlenerek Bertha olarak adlandırılmış ve daha sonrasında Big Bertha olarak anılmaya devam etmiştir. 17,37 metre çapındaki "Big Bertha", Seattle'ın merkezinden geçen yaklaşık 3 kilo
metrelik bir yer altı karayolu projesi olan “SR 99” projesi için Washington Eyaleti Ulaşım Departmanı (Washington State Department of Transportation) tarafından yetkilendirilen Seattle Tunnel Partner şirketinin talebiyle Hitachi Zosen tarafından üretildi. 100 metre uzunluğa ve 6.100 ton ağırlığa sahip olan TBM, 41 parça halinde deniz yolu ile taşınmış ve montajı 2013 yılında Seattle'da gerçekleştirilmiştir. 2015 yılında kesici uçta gerçekleştirilen bakım çalışmaları nedeni ile faaliyetlerine ara veren Big Bertha, 2017 yılında görevini başarıyla tamamlamış ve inşasında kullanıldığı tünel 2018 yılında trafiğe açılmıştır.
Big Muskie- Halatlı Ekskavatör
1966 yılında üretimine karar verilen ve aktif olduğu dönemde dünyanın en büyük halatlı ekskavatörü olan Big Muskie, Bucyrus Erie tarafından üretildi. Makinenin kurulumunun devasa boyutu nedeni ile sahada gerçekleştirilmesinin daha uygun olacağını düşünen firma, Ohio'daki bir kömür madeninde gerçekleştirilecek montaj için gerekli bileşenleri 340 vagon ve 260 kamyon yardımıyla gerçekleştirebildi. Sahada kurulumun daha kolay olması planlanmasına rağmen Big Muskie'nin kurulumu 200.000 adam/saat sürdü ve makine ancak 1969 yılında faaliyete geçebildi.
13 tondan fazla ağırlığa ve yaklaşık 72 metre yüksekliğe sahip olan Big Muskie'nin üzerinde 100 metrelik ikiz bom ve 12 metrekarelik bir garajın hacmine denk yaklaşık 160 metreküplük bir kova bulunmaktaydı. Big Muskie, 1976 yılında kömür madeninde gerçekleştirdiği çalışmalarda saat başı yaklaşık 7.000 metreküp yük taşıdı. 22 yıllık faaliyet süresi düşünüldüğünde bu devasa makinenin tek başına Panama Kanalı'nın yapımı sırasında taşınan toprak miktarının yaklaşık iki katı kadar toprak taşıdığı görülmektedir.
Günümüz şartlarında yaklaşık 160 milyon dolar maliyetle üretilebilecek olan makine 1991 yılında faaliyetlerine son verdi ve 1999 yılında parçalanıp hurda olarak satışı gerçekleştirildi. Devasa makinadan geriye kalan tek parça makinanın kovası olup Ohio'da bulunan Madencilerin Hatıra Parkı'nda (Miners Memorial Park) sergilenmektedir.
P&H 4800XPC Elektrikli Halatlı Ekskavatör
Komatsu'nun yakın tarihlerde seri üretimine başladığı 1,270 ton ağırlığa sahip olan P&H 4800XPC isimli elektrikli halatlı ekskavatör, kategorisinde ki en yüksek taşıma kapasitesine sahip olma özelliğini taşımaktadır. 2011 yılında beş önemli maden ülkesinde yapılan çalışmalardan elde edilen veriler ışığında geliştirilen ve yaklaşık 123 ton taşıma kapasitesine sahip olan P&H 4800XPC, 327 ve 363 tonluk kapasiteye sahip maden kamyonlarını 3 hamlede doldurulması hedeflenerek tasarlandı.
P&H 4100XPC modelinin kendini ispatlamış yapısı temel alınarak geliştirilen 4800XPC, 2 megavat kapasiteli bir rüzgâr tribünü inşası için kullanılacak çimento ve çelik için gerekli olan 582 ton kömürü yüksek kapasitesi ile 6,5 dakikada yükleyebilmektedir.
CAT 6090 FS Hidrolik Maden Ekskavatörü
Yaklaşık 10 metrelik yüksekliği, 9 metrelik genişliği 9 metre uzunluğu ile 1000 ton ağırlığa sahip olan CAT 6090 FS mevcut hidrolik ekskavatörler içerisinde en büyüğü olarak öne çıkmaktadır. CAT'in alanındaki tecrübesi ile üretilen makine 52 metreküplük kepçesi ile 93,6 tona kadar malzeme taşıma kapasitesine sahiptir. 6090 FS yüksek taşıma kapasitesi ile en yüksek kapasiteli maden kamyonlarını 3 – 4 hamle ile doldurmak üzere tasarlanmıştır.
BelAZ 75710 Maden Kamyonu
Belarus firması BelAZ tarafından ilk olarak 2013 yılında bir Rus madencilik firmasının talebi ile üretilen BelAZ 75710, 2 adet 2.300 beygir gücü kapasiteli motoru ile yaklaşık 450 ton malzeme taşıma kapasitesine sahiptir. Aynı zamanda yaklaşık 21 metre uzunluğa 8,16 metre yüksekliğe ve 10 metre genişliğe sahip olan BelAZ 75710'u bu özellikleri ile boyut olarak dünyanın en büyük ve en fazla malzeme taşıma kapasitesine sahip kamyonu olarak bilinmektedir.
Komatsu P&H L-2350 Lastik Tekerlekli Yükleyici
Komatsu tarafından üretilen bir diğer dev makine olan P&H L-2350, lastik tekerlekli yükleyiciler içerisinde en büyüğü olarak dünya rekorunu elinde bulundurmaktadır. 72.574 kg malzemeyi 7,3 metre yüksekliğe kaldırabilme kapasitesine sahip olan P&H L-2350, 320 ton ila 400 tondan fazla taşıma kapasiteli kamyonları yüklemekte kullanılmaktadır.
Bu özellikleri ile kömür ve demir cevheri başta olmak üzere sert kaya madenciliği faaliyetlerinde birincil yükleme aracı olarak kullanılan makine dev ekskavatörlere yapılacak yatırımın daha ufak bir kısmına maden işletmesinde büyük verimlilikle çalışacak bir alternatif sunmaktadır. Lastik tekerleri sayesinde sık yer değişikliğine gerek duyulan işletmeler için ideal olarak tanımlanan P&H L-2350 kullanıcılarına yakıt tasarrufunun yanı sıra çok yönlü yapısı ile kolaylık sağlamaktadır.
Komatsu D575A Dozer
Komatsu D575A 4,8 metre yüksekliği, 11,71 metre uzunluğu ve 1.150 beygir gücüne sahip motoru ile dünyanın seri üretimi gerçekleştirilen en büyük dozeri olma özelliğini taşımaktadır. Daha çok madencilik faaliyetlerinde kullanılan D575A, 3,63 metre yüksekliğinde ve 7,39 metre genişliğindeki bıçağı ve yaklaşık 2 metrelik derinlikte kazı yapabilme kapasitesi ile geçiş başına yaklaşık 70 metreküp malzemeyi taşıyabilme kapasitesine sahiptir.
9.434 metrekare zemin temas alanına sahip olan D575A, genellikle açık ocak madenlerde kullanılmasına rağmen büyük inşaat çalışmalarında kullanıldığına dair örneklerde mevcuttur. Komatsu tarafından 1991 yılından bugüne üretimi devam ettirilen D575A ABD, Kanada, Avustralya gibi ülkelerde bulunan açık ocak madencileri tarafından talep görmektedir.
Metso Lokotrack LT200E – Mobil Kırıcı/Eleyici
Devasa ekipmanların birçoğu malzeme taşıma ve kazı işlemlerinde kullanılsalar da Metso'nun 2015 yılında Kazakistan'da ki bir bakır madeni için ürettiği Lokotrack LT200E gibi ürünler kırma ve eleme gibi daha spesifik işlemlerde kullanılabilmektedir. Saatte 2500 ton kırma kapasitesine sahip olan Lokotrack LT200E yaklaşık 17 metrelik boyu, 2 metrelik genişliği ve 3,5 metrelik yüksekliği ile en büyük mobil kırıcı olma özelliğini taşımaktadır. LT200E, 850 tonluk ağırlığına rağmen maden işletmesinde ihtiyaç duyulan bölgelere kolaylıkla taşınabilmesi ile kullanıcılarına kolaylık sağlamaktadır.
Takraf ES 3750 – Zincir Kovalı Ekskavatörler
Açık ocak maden işletmelerinde yapılan çalışmalarda, özellikle zemin seviyesinin su altında ya da farklı seviyelerde olduğu madenlerde zincir kovalı ekskavatörler kullanılmaktadır. Bu devasa makinaların en büyüğü Takraf firması tarafından üretilen ES 3750 modelidir. Bu model Saatte 14.500 metreküp kazı kapasitesine sahip olması ile dikkat çekmektedir.
Kaynaklar
1. wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvQmVydGhhXyh0dW5uZWxfYm9yaW5nX21hY2hpbmUp 2. wsdot.wa.gov/Projects/Viaduct/About/Tunneling 3. mining.komatsu/product-details/4800xpc#!overview 4. equipmentjournal.com/construction-equipment/komatsus-new-electric-rope-shovel/ 5. mining.komatsu/product-details/l-2350 6. wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvS29tYXRzdV9ENTc1QQ 7. heavy.world/largest-walking-dragline/ 8. metso.com/products/crushing-plants/mobile/jaw/lt200e/ 9. popularmechanics.com/science/environment/g211/extreme-digging-machine-pictures/ 10. australianmining.com.au/features/the-largest-machines-in-mining/ 11. s7d2.scene7.com/is/content/Caterpillar/C10000625 12. cat.com/en_US/products/new/equipment/hydraulic-mining-shovels/ hydraulic-mining-shovels/18490663.html
13. tenova.com/product/bucket-chain-excavators/