Maden Yasası'nda Değişiklikler Getiren 7164 Sayılı Yasa-IV
3213 sayılı Maden Yasası'nın Devlet hakkı başlıklı 14’üncü maddesi ilk fıkrasında 7164 sayılı Yasa ile değişikliğe gidilmemiş, ikinci fıkrasındaki, “Ocak başı satış bedeli, ilan edilen emsal fiyattan düşük olamaz.” şeklindeki bir cümle, “Ruhsat sahipleri tarafından Devlet haklarının beyanında kullanılan ocak başı satış fiyatı, Genel Müdürlükçe ilan edilen ocak başı satış fiyatından daha düşük olamaz.” şekline çevrilmiştir.
Devlet hakkı oranlarını içeren 4. fıkrada; II-b Grubu madenlerde % 4'ten % 4,5'e IV. Grup madenlerden, radyoaktif mineraller ve diğer maddeler dışında % 2'den % 3'e çıkarılmıştır.
Ek beşinci fıkra da; “Ruhsat sahibi tarafından beyan edilen ocak başı satış fiyatı Genel Müdürlük tarafından denetlenir ve eksik beyanlar tamamlattırılır. İşletme izni olan maden ruhsatlarından her yıl en az ruhsat bedeli kadar Devlet hakkı alınır. Ancak kaynak tuzlaları, lületaşı ve oltutaşı için düzenlenen ruhsatlardan alınacak Devlet hakkında bu şart aranmaz.” kuralı getirilmiştir. Bu kuralla getirilen en büyük değişiklik “ruhsat taban bedeli” yerine “ruhsat bedeli” olmuştur.
Yukarıda alıntısı yapılan Yasa değişikliği sonucu Devlet hakkı oranları ve ruhsat taban bedeli yerine getirilen ruhsat bedeli konusunda Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün Ruhsat Sahiplerinin Dikkatine başlıklı duyurusunda; “Genel Müdürlüğümüz Makam Olur'u ile görevlendirilen 2018 Yılı Ocak Başı Satış Fiyatı Belirleme Komisyonu, çalışmalarını tamamlayarak tüm maden grupları bazında 2018 Yılı Ocak Başı Satış Fiyatlarını belirlemiş olup, maden grupları bazında belirlenen ocak başı satış fiyatları ektedir.”, denilerek, 2018 yılı Devlet Haklarının, 7164 sayılı Yasayla değişik 3213 sayılı Maden Yasası'nın 14'üncü maddesinde belirtilen Devlet Hakkı oranları dikkate alınarak hesaplanacağı, ilan edilmiştir.
7164 sayılı Yasa'nın 50'nci maddesinde; 14'üncü maddesiyle değiştirilen 3213 sayılı Kanunun 14'üncü maddesine bağlı ekli (3) sayılı tabloya ilişkin değişiklik 01.01.2019 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde, diğer maddelerin ise yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği, kural altına alınmıştır. (3) sayılı tabloda belirtilen (Altın, gümüş, platin, bakır, kurşun, çinko, krom, alüminyum, uranyum oksit) madenlerinin dışında olan diğer madenler hakkında 7164 sayılı Yasa ile yapılan değişikliğin, 7164 sayılı Yasa'nın yayımı tarihi olan, 28.02.2019 tarihinden itibaren yürürlük kazanacağı tartışmasızdır.
3213 sayılı Maden Yasası'nın 29'uncu maddesi uyarınca, ruhsat sahibi, her yıl Nisan ayı sonuna kadar bir önceki yıl içinde gerçekleştirdiği işletme faaliyetlerini Genel Müdürlüğe bildirir ve Devlet haklarını Haziran ayı sonuna kadar öder. Bir başka anlatımla 2018 yılında yapılan faaliyetler sonucu olan Devlet
hakları 2019 yılı Haziran ayı sonuna kadar ödenir. 2018 yılında yapılan faaliyetlere 2019 yılında yürürlüğe giren Yasa hükümleri uygulanamaz.
Bu durumda, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından, 2018 yılı Devlet haklarını ve bunun yanında ruhsat taban bedeli yerine ruhsat bedeli konusunda geriye dönük olarak işlem yapılması istemesinin yasal dayanağı yoktur.
Ne yazık ki, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün duyurusu, 30.05.2019 kabul tarihli ve 12.06.2019 gün 30799 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, 7176 sayılı Yasa'nın 9'uncu maddesiyle kaldırılmıştır. 7176 sayılı Yasa'nın 9'uncu maddesiyle, 3213 sayılı Maden Yasası'na Geçici 43'üncü madde eklenmiş ve söz konusu maddede; “14.02.2019 tarihli ve 7164 sayılı Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla Devlet hakkı oranlarına ilişkin olarak bu Kanunda yapılan değişiklikler 2018 yılı Devlet hakkı beyan, tahakkuk ve tahsilatlarında uygulanmaz.” denilmiştir.
6. fıkrayla; IV. Grup (c) bendi madenlerin yurt içinde entegre tesislerde kullanılarak metal hale getirilmesi halinde ödenmesi gereken Devlet hakkının % 75'i alınmaz, kuralı getirilmiştir. Değişiklik ile “kendi entegre tesisi” yerine “entegre” tesisi ve Devlet hakkının % 50'si yerine, % 75'i alınmıştır. Böylece ruhsat sahibinin entegre bir tesisi olmasa da yurt içinde olmak şartıyla başkasının entegre tesisini kullanarak IV. Grup (c) bendi madenleri metal halinde getirmesi sonucu Devlet hakkının % 75'inin alınmayacağı anlaşılmaktadır.
8. fıkraya eklenen cümlelerde; altın, gümüş ve platin dışındaki diğer madenler 14'üncü madde kapsamında belirtilen özel indirimlerden sadece birinden faydalanabilecekler, Yasa'nın 9'uncu maddesindeki teşvik tedbirlerinden faydalanamayacaklardır. 14'üncü maddenin 9. fıkrası; “Bu yerlerin Devlet ormanlarına rastlaması ve Tarım ve Orman Bakanlığınca verilen iznin beş hektarı geçmemesi halinde, bu alandan ağaçlandırma bedeli dışında başkaca bir bedel alınmaz. Sahanın rehabilite edilerek teslim edilmesinden sonra talep edilmesi halinde teslim edilen saha kadar aynı şartlarda izin verilir.” şeklini almıştır.
Bununla bağlantılı olarak 10. Fıkra da değiştirilmiş; bir ruhsat sahasında defaten verilen iznin beş hektarı geçmesi halinde, beş hektarı aşan kısım için orman mevzuatı hükümlerine göre fon bedelleri hariç diğer bedeller alınır denilerek, % 30 fazla Devlet hakkı alınmaz ibaresi kaldırılmıştır.
Ruhsatın ilk verilişi ve temdit edilmesi halinde verilen orman izni beş hektarı geçmiyorsa; ağaçlandırma bedeli, beş hektarı geçiyorsa beş hektarı aşan kısım için fon bedelleri hariç diğer bedellerin alınacağı, 11. fıkrada öngörülmüştür.
14'üncü maddenin 13. fıkrası değiştirilmiş ve Devlet hakkı ödemelerinin ne oranda ilgili kurumlara yatırılacağı konusu düzenlenmiştir.
Maddenin 14. fıkrasına eklenen cümlelerde; Kamu kurum ve kuruluşlarına ait olmayıp,
a- IV. Grup (c) bendi madenlerin yurt içinde entegre tesislerde kullanılarak metal haline getirilmesi durumunda Devlet hakkının % 75'inin alınmayacağı ruhsatların,
b- Yeraltı işletme yöntemi ile üretim yapılması durumunda Devlet hakkının % 50'sinin alınmayacağı ruhsatların,
c- Ürettiği madeni yurt içinde ve kendi tesisinde işleyip ek katma değer sağlayanlardan, bu tesislerde üretimde değerlendirilen
maden miktarı için Devlet hakkının % 50'si, IV. Grup (c) bendi madenlerden altın, gümüş ve platin için ise Devlet hakkının % 40'ının alınmayacağı ruhsatların,
d- Ruhsat sahiplerinin kendi çimento üretim tesisinin hammadde ihtiyacını tedarik ettiği ruhsatların,
e- Altın, gümüş ve/veya platin işletme izni olan ruhsatların,
f- İlgili mevzuat kapsamında yeminli mali müşavir tasdikine tabi olan ruhsatların,
Devlet hakkı beyan formunu yeminli mali müşavirlerin tasdiki ve ruhsat sahibinin imzası ile verilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Bu zorunluluğa uymayanlar Devlet hakkı beyanı vermemiş sayılacaktır.
18. fıkrada, Hammadde Üretim İzni verilen alanlarda yapılan çalışmalara uygulanan idari para cezalarında, faaliyeti yürüttüğü tespit edilen gerçek ya da tüzel kişilere veya bu kişilerin tespit edilememesi halinde Hammadde Üretim İzni sahibine idari para cezası verileceği, kural altına alınmıştır.
Maddeye eklenen 20. fıkrada; Hammadde üretim izni talep edilen alanın 20 kilometre yakınında Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen pasa, artık ve atık olması durumunda bunlar projede kullanılabilecektir. Bu pasa, artık ve atığın projede kullanılması için fiziksel ve kimyasal özelliklerinin uygun olmadığının uzman kuruluş raporu ile belgelendirilmesi halinde hammadde üretim izni istenebilecektir.
3213 sayılı Yasa'nın Buluculuk başlıklı 15’inci maddesi ilk fıkrasına, 7164 sayılı Yasa ile “Ulusal Maden Kaynak ve Rezervasyon Raporlama Koduna göre” ibaresi eklenmiştir.
Üçüncü fıkrasına da, “Buluculuk hakkı hesabında kullanılacak ocak başı satış fiyatı, Genel Müdürlük tarafından her yıl belirlenerek ilan edilen ve Devlet hakkı ödemelerinde esas alınan ocak başı satış fiyatından daha düşük olamaz.” cümlesi ilave edilmiştir.
Genel Müdürlük tarafından belirlenerek ilan edilen madenin ocak başı satış fiyatı ile madenin piyasa fiyatı arasında fark olması halinde ortaya çıkan ihtilaflar ilave edilen bu cümle ile ortadan kalkmış olmaktadır.
15'inci maddeye bir fıkra eklenmiştir. Söz konusu fıkra ile üçüncü kişiler Genel Müdürlük ile ihalelik sahalarda ya da üçüncü kişiler ruhsatlı sahalarda sözleşmeler yaparak, ruhsat sahasında veya ihalelik sahada görünür rezervi tespit etmeye ve/veya geliştirmeye yönelik yaptıkları faaliyetler sonucunda, tespit ettikleri ve/veya geliştirdikleri görünür rezervde pay sahibi olabileceklerdir. Görünür rezervi geliştirme hakkına yönelik yapılan sözleşmeler istenirse Genel Müdürlükçe maden siciline bilgi amaçlı işlenebilecektir.
Eklenen bu fıkra ile araştırma faaliyetinde bulunacak gerçek ya da tüzel kişilerin özellikle ihale edilecek sahalarda yaptıkları çalışmalar sonucu görünür rezervi ortaya çıkaracağı ve ihalelik sahanın daha yüksek bir bedelle ihalesinin sonuçlanmasını sağlayabilecekleri düşünülebilir.
İlk müracaat ve ruhsatlandırma başlıklı Yasa’nın 16’ncı maddesinin sadece 6. fıkrasında değişiklik yapılmıştır. Daha önce hak sahiplerinin işletme ruhsat taban bedeli ile müracaatlarında ruhsatlar birleştirilebilirken, değişiklikle ruhsat sahiplerinin ruhsat bedellerini ödeyerek müracaatta bulunmaları ve birleştirmeye konu tüm ruhsatlarda işletme izni koşulu getirilmiştir. Bunun dışında ruhsat birleştirilmesi yapılamayacaktır. Kamu, kurum ve kuruluşlarına bu hüküm uygulanmayacak, birleştirme sonucu ortaya çıkan alan, maddede belirtilen alan sınırlamasını geçemeyecektir.
a- Alan sınırlamasına getirilen bir istisnada ancak işletme ruhsatı safhasında görünür maden rezervinin mücavir ruhsat alanlarında bir bütünlük teşkil etmesi, ortak işletme yapılmasının zorunlu veya üretimin entegre tesisi beslemeye yönelik olması halinde alan kısıtlaması aranmayacaktır.
b- Alan sınırlamasına ve ruhsat safhasına getirilen ikinci istisna; mevcut işletme ruhsat alanında uygun ve yeterli yer bulunamaması halinde zorunlu tesis ve altyapı tesisleri için bitişik alandaki ruhsat sahası ile safhasına bakılmaksızın ve alan sınırlaması aranmaksızın birleştirme yapılarak işletme ruhsatı düzenlenecektir.
c- I. ve II. Grup ruhsatlar, istisna dışı olup, birleştirme sonucunda alan sınırlamasını geçemeyeceklerdir.
Arama faaliyeti başlıklı 17'nci maddede 7164 sayılı Yasa ile değişikliğe gidilmemiştir.
Not: Yazının kaleme alınmasından sonra, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü internet sitesinde, 2018 yılı Devlet Hakkı Ödemesi hakkında duyuru yayımlanmış, 2018 yılı Devlet hakkının, 6592 sayılı Yasayla değişik 3213 sayılı Maden Yasası'nın 14'üncü maddesinin 5. fıkrası kapsamında, “en az ruhsat taban bedeli kadar” ödenmesi kararlaştırılmıştır.
Daha önce yapılan ve yasal dayanağı olmayan uygulamadan dönülmesi sevindirici olup, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün yeni yönetim kadrosunun güzel bir yaklaşımı olmuştur.