Kaymalı yatak tasarımı kriterleri - VII Yağ film kalınlığı tayini
Daha önceki bölümlerde de belirtildiği gibi radyal kaymalı yataklarda muylu (mil, şaft) ile yatak yüzeyi arasında uygulanan yatak yükünü taşıyacak yeterliğe sahip çalışma parametreleri vardır. Bu parametreler arasında hız, yük, yağ debisi, yağ viskozitesi, yatak genişliği, yatak çapı, yatak ve yağ sıcaklıkları, yüzey yapısı, vb. bulunmaktadır. Uygun bir kalınlığa sahip olan, kolay şekil değiştirebilen elastik bir yağ tabakası sayesinde yatak yüzeyi ile mil yüzeyini birbirinden ayırmak yatak tasarımının ana hedeflerindendir. Bu yağ film tabakası adeta bir süspansiyon görevi üstlenmektedir. Ancak çok kolay şekil değiştirmesi, yük şiddeti ve yönü ve mil hızlarının büyüklüğü ve yönü ile bu yağ film tabakasının kalınlığının her an değişebilmesi yatak – mil ömürleri açısından bir risk oluşturmaktadır.
Yatak tasarımı açısından mil ve yatak merkezleri arasında bir eksantrikliğin (merkezlerin kaçık olma miktarı) olması gereken bir olgudur. Bu kaçıklık sayesinde hem daha kolay bir montaj, yağ hacmi için bir yer hem de bu sayede dinamik bir çalışma ve basınç üretme mekanizması oluşturmaktadır. Bu eksantriklik sonucu iki yüzey arasında daralan ve genişleyen bir yağ tabakası meydana gelmektedir. Yağlama literatüründe bu yağ tabakası yağ kaması olarak adlandırılmaktadır. Eğimli bir kama kovan (göbek) ve mil yüzeylerine temas ederek yüzeyleri birbirine bağlamakta, kamanın bu sıkıştırması ile yüzeyleri birlikte hareket ettirebilmektedir. Yine enine kamalar ayrıca bağlanan elemanlar arasında nasıl bir konum ayarlama görevi yapıyorsa, yağ kaması da mili yatak yüzeyinden uzaklaştırarak adeta yağ hacmi içinde mili yüzdürmekte, yağ hacmi ile mili askıda asılı bir vaziyette tutmaktadır. Dolayısıyla mil yüzeyi dönerken uygulanan yükü de yatak yüzeylerine bu askı üzerinden aktarmaktadır. Böylece yataklar mili destekleme elemanı olarak görev yapmaktadır. Değişken kalınlıklı yağ tabakası ile mil ve yatak yüzeyini direk teması kesilerek sistemin daha uzun ömürlü olmasını sağlamaktadır.
Taşıtlardaki motor yatakları gibi değişken yüklerle yüklenmiş radyal kaymalı yataklardaki nominal minimum film kalınlığı, yüzey pürüzlülüğüne bağlı olarak tanımlanmaktadır. Çalışma ortamına bağlı olarak hem mil hem de yatak yüzeylerinin pürüzlüklerinin toplamından daha büyük olması gerekmektedir. Burada genel olarak yüzey pürüzlükleri ortalama (Ra) pürüzlük alınması yanında maksimum yüzey pürüzleri de (Rt, Rz, vb..) dikkate alınmalıdır. Yağlama literatüründe çalışma alanlarına (motor yatakları, elektrik motorları, genel amaçlı makine uygulamaları, kızaklar, vb..) yönelik mikrometre mertebesinde minimum yağ filmi kalınlıkları tavsiye eden tablolar, çizelgeler mevcuttur. Yatak tasarımında bu çizelgelerden yararlanılmalıdır. Ayrıca sistemde yağ filtrasyonu ve uygunluğu da minimum yağ filmine etki eden diğer bir önemli faktördür.( Devam edecek)