LUTHIER
TULUM (Gayda - Bagpipe)
Tulumun tarihçesi sorusunun cevabı tam olarak bilinmemektedir. Bazı kaynaklarda, milattan önceki yıllarda çobanların sürüleri otlatırken çaldığı bir enstrüman olarak tanımlanmıştır tulum. Orta Asya’dan Karadeniz’e göç eden topluluklarla Anadolu’ya geldiği bilgisi yaygındır. Hititlerin mağara duvarlarına yaptığı resimlerde tulum çalan insan figürlerine rastlanmış ve tulumun yapısı günümüze kadar orijinalliğini korumuştur. Kökleri çok eskilere dayanan ve dünyanın çeşitli ülkelerinde farklı isimlerle çalınan tulumun yapılışı ve özellikleri hakkında merak edilenleri Lutiye Baykan Bayraktutan ile konuştuk.
Nasıl yapılıyor tulum, hangi malzemeler kullanılıyor? Bir tulumu yapmak ne kadar sürüyor?
Tulum 8 ila 12 ay aralığındaki keçi postu ve kargı kamışı ile sert bir ağacın birleşiminden oluşur. Keçi postu, tüyleri alındıktan sonra çeşitli işlemlerden geçirilerek kullanıma hazır hale getirilir. Sonrasında kadife bir kumaş kullanılarak postun üstüne kılıf dikilir. Tulumun ses çıkartan kısmına “nav” denir. Nav, sert bir ağacın işlenmesi ile elde edilir. Büyük uğraş ister. Tulum için en uygun ağaçlar bizim ülkemizde şimşir ve zeytin, yurt dışından ithal ettiklerimiz ise venge, pelesenk, kan ağacı, morgül, abanoz ve vahşi palmiyedir. Tulum ortalama 15 günde tamamen hazır oluyor.
Tulum tarihsel süreçte ve özellikle son on yılda nasıl bir yapısal değişim izledi?
Bundan kısa bir süre öncesine kadar kötü bir kokuya sahip olan tulumlar şuanda tamamen kokusuz olan tulumlara yerini bıraktı. Kullanılan ağaçların kalitesi arttı. İnsanların gözüne daha güzel hitap eden tulumlar ortaya cıktı. Karar sesleri sadece bir iki notadan ibaretken şuanda bütün seslerde tulum yapılıyor.
Tulumun yapısında son on yılda meydana gelen bu yapısal değişimlere bakarak önümüzdeki yıllarda tulumda ne gibi değişimler olabileceğini öngörüyorsunuz?
Tulumu dünyanın en kaliteli enstrümanı yapmak istiyoruz.
Aslına sadık kalarak farklı orkestralarda tulumun kullanılacağını düşünüyorum. Ülkemizde ve dünyada tuluma olan ilgi her geçen gün kat kat artıyor ve çeşitli ülkelerden siparişler alıyoruz.
Tulum Türk müziği makamlarını seslendirebiliyor mu?
Kısmen olsa da seslendirebiliyor ve bunu geliştirmek için de çalışmalar yapıyoruz.
İyi bir tulum ortaya çıkarabilmek için icracı ile nasıl bir iletişim kuruyorsunuz?
Onların öneri ve taleplerine önem veriyoruz, şikâyetlerini gidermeğe çalışıyoruz. Bu sayede icracının beklentilerini karşılıyoruz.