LUTİYE İKİ KUŞAK İKİ USTA
İKİ KUŞAK İKİ USTA
Tokat Turhal Pazar nahiyesinde 1964 yılında dünyaya gelir Mustafa Copcuoğlu. İlk ve orta eğitimimi Pazar nahiyesinde tamamlar. Müziğe merakı ilkokul sıralarında başlar. Meslek Lisesi motor bölümünden 1982 yılında mezun olur ve İstanbul’a gelir. Üsküdar Musiki Cemiyeti’nde Emin Ongan’dan musiki dersleri alır. Fikret Işıkçı isimli arkadaşının tavsiyesi üzerine, o güne kadar hiç düşünmediği ve lise mezunu olduğu halde, İstanbul Teknik Üniversitesi Konservatuvarı Çalgı Yapım Bölümü’nün lise kısmına başlar. Lise bölümü bitince aynı bölümde dört yıllık lisans eğitimini üçüncülükle tamamlar ve sonrasında aynı üniversitede “Halk Oyunları” üzerine yüksek lisans eğitimi alır. 1986 yılında atölyesini açar, o günden bugüne çok değerli udlar yapar, başta Ramazan Calay ve Murat Yerden olmak üzere yerli ve yabancı çok değerli lutiyeler yanında yetişir.
Mustafa Copcuoğlu şimdi oğlu Burak Copcuoğlu ile atölyesini paylaşıyor. Burak Copcuoğlu iktisat eğitimi almış, bir süre kurumsal hayatta çalışmış ancak severek yaptığı işi baba mesleğinde bulmuş. İki kuşak ve iki usta ud sazına nasıl hayat verdiklerini sizler için anlattı.
Sazdan aldığınız ses makamsal yaratıcılığınızı etkiler.
Ud için hangi ağaçları kullanıyorsunuz?
Ben maun ağacını kullanmayı çok severim. Onun dışında paduk, pelesenk, venge, çınar ve gül ağaçlarını da kullanırım.
İcracının ud sazından beklediği tonları elde edebilmesi için nelere dikkat etmek gerekir?
Udu çalacak kişinin arzu ettiği tonu elde edebilmesi için ağaç seçiminin doğru yapılması ilk şarttır. Teknede kullanılan ağacın titreşim özelliklerini ve udun tonuna etkisini iyi hesap etmek gerekir. Teknedeki dilim kalınlıkları ikinci önemli unsurdur. Teknenin kapakla beraber titreşime geçmesi gerekir. Eskiler udu çalarken arka teknedeki titreşimi vücutlarında hissetmek isterlerdi.
İcracıya özel ud yaparken icracı ile nasıl bir fikir alışverişi içerisinde olursunuz?
Çoğunlukla sazlarından nasıl bir ses istediklerini bana anlatır ve gerisini benim tecrübeme bırakırlar. Bazı meraklı arkadaşlarımız ağaç seçimini kendileri yapıyor ama bu süreçte benimle fikir alışverişi yapıyorlar.
Copcuoğlu udlarını farklı kılan özellikler neler?
Bizim udlarımızda çalma rahatlığı çok yüksektir. Çalma rahatlığı denince; tellerin birbirleri arasındaki mesafe, baslardaki yumuşaklık, klavye kısmı ile teller arsındaki mesafe gibi temel birkaç faktörü sayarız. Ud’da ölçümleme çok önemlidir, yanlış ölçümlenmiş bir ud ile doğru sesleri basmanız çok zordur. Ses alamadığınız bir ud ile de bu sazı çalmayı öğrenemezsiniz. Yeni başlayan udilerin doğru seçimi yapabilmeleri için bu temel faktörlere dikkat etmeleri lazım.
İyi saz iyi icrayı da beraberinde getirir mi?
Sazdan aldığınız ses makamsal yaratıcılığınızı etkiler. Saz iyi olursa ve sazende bastığı seslerden en iyi verimi alırsa beynindeki müzikal zenginliği artar, bu da başta taksimleri olmak üzere icrasına ve müzikalitesine yansır. Bunu oluşturan şey de sazdaki dengedir. Ben sazı piyano çaldığımda da forte çaldığımda da sesleri kaliteli alabilmeliyim. Ses tablasının altına koyduğumuz çitaların ki buna balkon sistemi diyoruz, çok iyi ayarlanması bunun ilk şartıdır. Ses tablasının altına döşenen çitalar udun karakterini belirler.
Profesyonel icracıların en çok dikkat ettikleri unsur, açık ve kapalı seslerde sap dibinden aşağıya kadar olan seslerin kuvvetli çıkmasıdır.
Profesyonel icracılar sazlarını seçerken en çok neye dikkat ediyorlar?
Profesyonel icracıların en çok dikkat ettikleri unsur, açık ve kapalı seslerde sap dibinden aşağıya kadar olan seslerin kuvvetli çıkmasıdır. Sazın icracıyı yormaması çok önemlidir. Genelde rast perdesinde patlama olur, sazende o perdeye basmaya korkar. Bu sıkıntı sazların birkaç perdesinde daha oluşur. İşte iyi yapımcıların farkı burada ortaya çıkar. Sazende bu perdelere korkmadan basabilmelidir
Nasıl bir ud istediğimize karar verdikten ne kadar süre sonra udu teslim ediyorsunuz?
Nasıl bir ud istediğinize karar verdikten sonra ortalama bir ay içerisinde teslim ediyoruz. Ud tamamlandıktan sonra yaklaşık bir hafta bizzat çalarak kontrollerini yapıyoruz, sazın beklentileri karşılayıp karşılamayacağını değerlendiriyoruz sonra sazendeye teslim ediyoruz.
Gelişen teknoloji ile makineler her şeyi en ince ayrıntısına kadar yapar oldu. Bu gelişmeler sizin mesleğinize nasıl yansıdı?
Eski kuşak lutiyeler ellerini daha çok kullanıyorlardı bu yüzden de el melekeleri daha kuvvetliydi. Günümüzde makineler çok yaygın olduğu için eskisi kadar el mahareti gelişmiyor. Teknoloji çok ilerledi, makineler her şeyi yapıyor ama ruhu yapamıyor. Lutiye el emeği göz nuru ile yaptığı saza kimliğini ve kişiliğini katar.
Mustafa Copcuoğlu’nun ustası kimdir?
Cafer Açın’dır, ülkemizdeki tüm lutiyelerin hocasıdır. Bugün benden nasıl bir Ramazan Calay yetiştiyse onun temelinde Cafer Açın hocamızın bana öğrettikleri vardır..
Ud’da tel seçimi konusunda öneriniz var mı?
Dokuz numara “Kürschner” teli ve biraz daha iyisini isterseniz Alman “Piramit” marka teller iyidir.
Ud’un bakım için lutiyeye ne sıklıkla getirmek gerek?
Altı ve sekiz ay içerisinde tel değişimi dahil düzenli bakımının yapılması gerekir.
İyi bir ud ne kadara malolur?
Keyifle çalabileceğiniz iyi bir saz asgari 1000 dolardan başlar. Bu demek değildir ki ucuz saz olmamalı. Ben fabrikasyon saz yapanların da belli bir ihtiyacı karşıladıklarına inanıyorum. İnsanlar bir yerden başlayacaklar ki ilerleyebilsinler.
Dünyanın herhangi bir yerinden arzu eden bir sazende İstanbul’a gelmeden size ne istediğini anlatarak adresine un göndermenizi isteyebilir mi?
İnternet bizim dünyaya açılan penceremiz. Dünyanın her yerine ud gönderiyoruz. İnsanlar nasıl bir ud istediklerini bize anlatıyorlar. Yaklaşık iki ay içerisinde güzel bir şekilde paketleyip dünyanın her tarafına kargo ile gönderiyoruz. Udlarımız müşteriye ulaşıncaya kadar garantimiz altındadır. Yirmibeş senedir bu şekilde gönderiyorum sadece bir kere kargoda hasar oluştu onu da tarafımıza geri gönderdiler yenisini ile değiştirdik.
Ud dünyanın her yerinde kabul gören bir sazdır.
Dünyanın her yerine ud gönderiyoruz.