Kasım enflasyonu negatif gelebilir

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2003 yılından bu yana hesapladığı tüketici fiyatları endeksinde aradan geçen on beş yılda kasım aylarında hiç gerileme görülmedi. Bu on beş yıl ortalamasında kasım ayı artışı yüzde 1 oldu. Ama fiyatlarda ilk kez bu yıl kasım ayında düşüş yaşanabilir. Bu olasılık epeyce güçlü.

TÜFE’de gerileme bekleniyor olmasının en başta gelen nedeni kasım ayı başında uygulamaya konulan vergi indirimleri. Özellikle otomotivdeki indirim çok önemli bir etki yapacak. Kuşkusuz beyaz eşya ve mobilya sektörlerindeki indirim de önemli ancak TÜFE’deki ağırlığı dikkate alındığında otomotivdeki indirimin etkisi büyük olacak.

Kasım ayında fiyatların gerilemesini sağlayabilecek bir diğer etken de Enflasyonla Topyekun Mücadele programı. Bu program her ne kadar 9 Ekim’de açıklanmışsa da, büyük işletmeler ekim ayı fiyatlarını zaten belirlemiş olduklarından ve zincir marketler ay içinde fiyat değişimine, (hele hele indirim yönüyle) pek gitmediklerinden indirim büyük ölçüde bu aya kaldı.

Enflasyonla Topyekun Mücadele programına sözüm ona hemen herkes destek verdi. Ama ekimde TÜFE’de yalnızca 37 mal ve hizmetin fiyatı geriledi, 24 kalemde fiyatlar sabit kaldı, 327 mal ve hizmetin fiyatı ise arttı.

Dolayısıyla bu program çerçevesinde fiyatlarda kasımda bir indirim bekleniyor ve bu da enflasyonun gerilemesine katkı vereceğe benziyor. Hem zaten yükselen döviz gerekçesine dayandırılan zamların normalde geri alınması gerekiyordu, bu yapılmadı.

Ağırlıklar gerilemeye işaret ediyor

TÜFE’de nasıl bir gelişme olabileceğini irdelerken madde ağırlıklarını göz önünde bulundurmak gerekiyor. TÜFE’yi oluşturan 407 mal ve hizmet içinde en fazla ağırlığa sahip ilk beş mal ve hizmetin payı yüzde 19, ikinci beş mal ve hizmetin payı yüzde 10 düzeyinde.

Ağırlık sıralamasının birinci basamağında yüzde 5.19 ile kira var. Kira artışı on ayda yüzde 9 olmuş. Yani ayda yüzde 1 bile artış yaşanmamış, kasımda da benzer bir eğilim beklenebilir.

Ağırlıkta ikinci sırada bulunan sigarada fiyatlar yerinde sayıyor, kasım da büyük olasılıkla böyle geçecek.

Fiyatları aşağı çekecek en büyük etken ise ağırlıkta üçüncü ve dördüncü sırada bulunan otomobilden gelecek. Vergi indirimi sayesinde otomobil fiyatları yüzde 10 geriledi. Otomobil fiyatlarında ekimde de bir düşüş vardı ama asıl düşüşü kasımda yaşayacağız.

Beşinci sıraya bakıyoruz, elektrik geliyor; elektriğe kasım ve aralıkta zam yapılmayacağı zaten açıklanmıştı.

İlk beş mal ve hizmet TÜFE’nin neredeyse beşte biri. Ve bu beş mal ve hizmette fiyat artışı olmayacağı gibi otomobil kaynaklı olmak üzere yüzde 10’a yakın düşüş gerçekleşecek gibi görünüyor.

İlk beşin, toplamdaki yüzde 19’luk payı, fiyatlar yüzde 10 gerilediği takdirde TÜFE’yi düşüş yönünde 1.9 puan etkileyecek.

İkinci beş...

İkinci beşe bakalım. Su faturaları pek değişmeyecek gibi görünüyor.

Cep telefonu görüşme ücretleri düşürülmüyorsa da artış yapılmıyor; hatta ek konuşma süresi veren operatörler var.

Ekmek fiyatlarında olağandışı bir hareket yok; bazı belediyeler ve odalardan indirim açıklaması geliyor.

Mazot fiyatları değişmiyor ama benzinde iki seferde yüzde 5 dolayında indirime gidildi.

Böylece ilk on mal ve hizmette fiyat artışı değil, hatırı sayılır bir fiyat düşüşü yaşanacağı gözleniyor.

İndirim daha fazla olmalı

Yılbaşında 3.80 düzeyinde olan dolar bir ara 7 liranın üstüne tırmanınca hemen herkes haklı olsun olmasın bu artışı gerekçe göstererek zam yaptı. Dolar şimdi 5.50’nin altında seyrediyor. Doları bahane ederek zam yapanların ise şimdi hiç sesi çıkmıyor.

Kasım ayında oluşması bek- lenen fiyat düşüşü, döviz kuru bahanesiyle zam yapanların bu zamları bir ölçüde de olsa geri almalarından kaynaklanmayacak. Bir kez daha vurgulamakta yarar var. Her ne kadar kasımda beklenen geri çekilmede Enflasyonla Topyekun Mücadele programının da etkisi bulunsa da asıl etki vergi indiriminden gelecek.

Yani kasımda beklenen enflasyon düşüşü yapay ve geçici önlemlere dayanıyor. Hem zaten sorun, bu vergi indirimi bittiğinde ne olacağı. Daha önce de değindiğimiz gibi indirilmiş vergileri bir anda eski düzeyine getirmek pek mümkün olmayacak gibi.

Ya vergiler normal düzeyine kademeli olarak yükseltilecek ya da indirimli oranlar yerel seçim sonrasına kadar uygulanmaya devam edilecek.