ENFLASYON Yurtiçi ÜFE’yi gıda ve enerji ateşledi
Yurt içi üretici fiyatları ile tüketici fiyatları artış oranlarının arasındaki makasın giderek açılırken TÜİK verilerinden yapılan derlemeye göre son bir yılda yurt içi üretici fiyatlarındaki yükselişe etki eden alt gruplar içinde en yüksek etkinin yüzde 5.28 ile gıda ve 5.06 ile enerji grubundan geldiği belirlendi. Bu iki grubu 2.26 ile ana metaller grubu izledi. Mal grupları bakımından yurt içi üretici fiyatlarında eksi herhangi bir grup bulunmuyor. En düşük etkiyi ise 0.09 ile motorlu kara taşıtları dışındaki taşıtların sınıflandığı “diğer ulaşım araçları” fiyat artışı etkiledi. Yi-ÜFE 2018’i yüzde 33,64 ile tamamladı. TÜFE ise yüzde 20.30 olarak gerçekleşti.
Üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki geçişkenlik ilişkisine yönelik yapılan araştırmalar çeşitli mal grupları itibariyle yüzde 25 ile yüzde 49 arasında değişiyor. Hizmet grubu fiyatlarını kapsamayan üretici fiyatlarındaki artışların manşet enflasyon olan TÜFE’ye kısa vadede ciddi bir etki etmediği ancak uzun vadede çekirdek enflasyonu yükselttiği bilimsel araştırmalarla belirlenmiş durumda. Bu geçişkenliğin manşet enflasyonda 3 puana kadar çıkabildiği ve orta uzun vadede oluştuğu belirtiliyor.
Türkiye’de 2013-2015 döneminde Yi-ÜFE, TÜFE’nin altında gerçekleşmişti. Buna karşılık, 2016’dan itibaren üretici fiyatları tüketici fiyatlarından daha hızlı artmaya başladı. 2017’de yurt içi üretici fiyatları yüzde 15.47, tüketici fiyatları ise yüzde 11.92 arttı.
2018 içinde ise aylık bazda üretici fiyatları çok hızlı bir artış gösterdi. Ocak ayında yüzde 12.14 olan yıllıklandırılmış yurt içi üretici fiyatları, Nisan ayında yüzde 16.37’ye, Temmuz ayında yüzde 25’e, Eylül ayında ise en üst seviyesi olan yüzde 46.15’e yükseldi. Bu aydan sonra artış hızı düşen üretici fiyatları yılı 33.64 ile kapattı.
Alt kalemler
Yurt içi üretici fiyatlarını artıran alt gruplara bakıldığında ise belirgin olarak gıda ve enerji fiyatları dikkat çekiyor. TÜİK verilerine göre bu iki grup, en yakın mal grubunun yaklaşık 2 katı oranında yurt içi fiyatlara etki ediyor.
Gıda grubu, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 20 ağırlık taşıyor. Bu nedenle oransal olarak düşük artışlar olsa da etkisi daha yüksek oluyor. Buna karşılık enerji, benzer çok sayıda grup gibi ağırlığı yüzde 6’lar seviyesinde bulunan alt gruplardan biri. Yi-ÜFE endeksi içinde yüzde 6.74 ağırlık taşıyan enerjiye yakın seviyede, ana metaller yüzde 6.93, metalik olmayan mineraller 6.73 ağırlıkta bulunuyor. Tekstilin ağırlığı da yüzde 9.14 seviyesinde yer alıyor.
TÜİK verilerine göre üretici fiyatlarına artışlarda katkılar genel olarak 0.5 ile 2 arasında yoğunlaştı. Bu grubu aşanlar ise, kimyasallar, plastik, metal, enerji ve gıda grubu oldu.