Küçülme bitti, yatırımlarda daralma sürüyor

Az önce açıklanan verilere göre ekonomimiz 9 ay boyunca küçüldükten sonra 2019’un Temmuz-Ağustos-Eylül aylarını içeren 3.çeyreğinde yüzde 0.9 büyüdü.

1.ve 2.çeyrekte ekonomi yüzde 2.3 ve yüzde 1.6 daralmıştı.

Bu rakamlara göre Yeni Ekonomi Programındaki yüzde 0.5’lik yıllık büyüme hedefinin tutması için son çeyrekte ekonominin yüzde 4.5 büyümesi gerekiyor.

3.çeyrekte ekonomi son 20 yılda girdiği 4.resesyondan çıkmış oldu. 1999, 2001 ve 2008’de dörder çeyrek devam eden durgunluk bu kez 3 çeyrekte sona erdi.

YATIRIMLAR 2014-2015 DÖNEMİNE GERİ DÖNDÜ

Ekonomi resesyona henüz girmeden önce ilk ciddi ikaz 2018’in 3. çeyreğinde yatırımlardan gelmiş ve yatırım harcamaları bu çeyrekte yüzde 4.4 daralmıştı. 4. çeyrekte buna tüketim de eklenince ekonomimiz yüzde 2.8 küçülmüştü.

Bugün itibarı ile tüketimde daralma 3 çeyrek sürdü ve yeniden büyümeye geçildi. Fakat yatırımlarda daralma 5 çeyrektir devam ediyor.

Bugün gelen yüzde 12.6 daralma ile ilk 9 ayda yapılan yatırım harcamaları 2009 fiyatları ile 318 milyar TL oldu. Bu bizi 5 yıl önceye götürüyor. Yatırım harcamaları en son 2014’te bu düzeylerde gerçekleşmişti.

Tüketim harcamaları 2018 sonunda yüzde 7.7 gibi ciddi bir oranda daraldıktan sonra daha yavaş da olsa küçülmeye devam etti. Fakat yatırımlardaki küçülme giderek artan bir hızla sürdü ve 2.çeyrekte yüzde 22.4 yani son 10 yılda görülmemiş bir hızda daralma yaşandı. Yatırım harcamaları makine-teçhizat yatırımları ile inşaat yatırımlarını içeriyor. Her ikisinde de büyük oranda daralma yaşanmakla birlikte inşaat yatırımlarındaki gerileme daha fazla.

Yani elimizde tüketimden önceye daralmaya başlamış ve tüketimdeki toparlanmaya rağmen gerilemeye devam eden bir yatırım olgusu var.

Diğer kalemlerden farklı olarak yatırımların büyümesinde önemli bir baz etkisi varlığını da göz önünde bulundurmak gerekiyor. Yani baz etkisinin pozitif desteğine rağmen yatırımlarda bu performansı görmüş durumdayız.

Özellikle makine-teçhizat yatırımlarındaki zayıf seyir, ekonomide sanayinin payının azalmasına, ihracatın zayıflamasına, potansiyel büyüme hızının daha da aşağı inmesine, ekonominin istihdam yaratma kapasitesinin zayıflamasına, dış şoklara karşı daha kırılgan olmasına neden olacaktır. Bu nedenle bir an önce yatırımları desteklemek için adım atılması gerekiyor.

İthalattaki sert düşüş nedeniyle ilk iki çeyrekte net ihracatın büyümeye pozitif katkısı olmuştu. Bu çeyrekte hem ihracatın katkısı azaldı, hem de ithalatın negatif katkısı arttı. Son aylarda ihracat performansının bozulması ve ithalatın güçlü artışa geçmesi nedeniyle son çeyrekte katkının negatif olacağını tahmin etmek güç değil.

4.ÇEYREKTE NE BEKLEMELİYİZ?

Bugünden bakarak net olarak söyleyebileceğimiz birkaç şey var: Ekonominin genelinde büyüme bu çeyrekten daha hızlı olacak.

Tüketim harcamalarında büyüme hızlanacak.

Net ihracatın büyümeye katkısı azalacak.

Henüz emin olmadığımız konu ise yatırımların nasıl bir seyir izleyeceği.

Ama bu konuda da emin olabileceğimiz bir şey var; o da, yatırımlarda hızlı ve inşaata değil sanayiye dayalı bir büyüme dönemine ihtiyacımız olduğu.