RÜŞTÜ BOZKURT
Nezih Demirkent öncesi DÜNYA gazetesi
DÜNYA Gazetesi günlük yayınlanan “ekonomi ihtisas gazetesi” olarak 40 yıldır yayınını sürdürüyor. Ülkemizde günlük yayınlanan “ekonomi gazeteleri” arasında bu başarılı örneğin arka planını yaşayanların anlatımlarıyla belgelemenin önemli olduğunu düşündük. Tanıklarının çoğunun sağ olması, eksik anlatımların tamamlanmasına, yanlışların düzeltilmesine açıktır.
DÜNYA Gazetesi’nin “ekonomi ihtisas gazetesine” dönüştürülme sürecinin tanıklarından biri de Cahit Düzel’dir.
Yazılı medyanın hareketli olduğu bir dönemden geçilmektedir. Ercan Arıklı, İsmail Cem ve Şevki Adalı Politika Gazetesi’ni yayınlamaktadır. Şevki Adalı, Ortadoğu Teknik Üniversitesi İşletme Fakültesi’nde öğretim üye yardımcısı olan Cahit Düzel’in aile dostlarından biridir; Cahit Düzel’in de kendisine “rol modeli” seçtiği yakınıdır. Adalı’ya olan saygısı ve özeni, ODTÜ‘de kariyer yapma yerine, medyada kendini kanıtlama düşüncesine kapılmasına yol açmıştır. Sonunda kararını vermiş, ODTÜ’den ayrılarak Politika Gazetesi’nde işe başlamıştır.
Politika Gazetesi’nin hangi koşullarda yayınlandığını Cahit Düzel altı cümleyle özetliyor "Ajans yok… Destek yok… Haberi kendin izleyecek, kendin yazacaksın. Dizgisini ve tashihini kendin yapacaksın… Eğer idealist bir motivasyonunuz yoksa yapılacak iş değil!”
Şevki Adalı, Ercan Arıklı ve İsmail Cem ortaklığından ayrılarak dönemin büyük gazetesi Hürriyet’ in önde gelen yöneticileri Nezih Demirkent ve Mehmet Türker ile birlikte Yeni Gazete’yi yayınlamaya başlıyor. Yeni Gazete, ana akım gazetelerin bıraktığı boşlukları doldurarak yeni bir kitle damarı yakalamayı amaçlıyor.
Cahit Düzel gazetenin yoğun işleriyle uğraşırken, fırsat bulduğu zamanlarını “dizi yazılar” için ayırıyor: “İngiliz Gizli Belgelerinde Doğu Sorunu” ve “İstanbul’da İşgal Altındaki Hazine Arazileri” başlıklı dizileri yayınlanıyor. Hürriyet’ den ayrılan Haldun Simavi’nin çıkardığı Günaydın’ın Genel Yayın Yönetmeni Necati Zincirkıran mesleğe yeni kan arayışı içindedir. Cumhuriyet ve Milliyet haberciliği ile renkli basılan popüler habercilik yapan Günaydın‘ın çizgisinden farklı “Günaydın Haber 2” denenecektir. Hasan Cemal, Koray Düzgören, Tanju Akerson, Malih Aşık, Necati Doğru ve Hayri Ürgüplü gibi gençleri kadroya almıştır. Ankara’da ANKA Ajansından Örsan Öymen, Can Pulak, Uğur Mumcu ve Teoman Erel’den de yeni yayını destekleyecektir.
Askeri yönetim dönemi yetişmiş gençlerinde olumsuz anlamda büyük bir ayıklama yapmıştır. Özellikle sol düşüncede olan genç insanların kamuda görev almaları ve özel kesimde iş bulmaları zor. Gençler sadece medyada açık kapı bulabiliyorlar.
İlginç bir ara dönem gelişmesi oluyor. Politika Gazetesi’ni ünlü mimar ve Ankara Belediye Başkanlığı yapmış olan Vedat Dalokay satın alıyor. Gazete, kısa süre sonra Maden-İş Sendikası’nın mülkiyetine geçiyor. Maden-İş Genel Başkanı Kemal Türkler’in tutumu Cahit Düzel ‘i rahatsız ediyor. Sendikanın ücret bakımından çok cimri davrandığını düşünüyor. Sendika yöneticilerinin gazeteyi ilkeler-odağından bakarak yönetme yerine kendi konumlarını güçlendirme odağından bakarak yönettikleri düşüncesi zihninde iyice pekişiyor. Gazeteden ayrılarak Reuters’de çalışmaya başlıyor. Cahit Düzel medya birikimine Reuters’deki çalışmalarının önemli katkısı olduğunu düşünüyor. O günleri anlatırken, “Haberin nasıl yazılması gerektiğini, gazetecilik ve habercilikte ilkeli tutumun ne anlama geldiğini ajansta öğrendim. Haber titizliği ve haberi teyit etmenin önemini orada kavradım” diyor.
Düzel, Reuters’de bir İngiliz gazeteciyle çalışıyor; onun yardımcısı konumunda. O günlerde IMF ilişkileri ülke gündeminin ilk sıralarında. Yaygın yazılı medya IMF haberlerini birinci sayfadan veriyor. Düzel’ in işletme kökenli olması, ekonominin temel kavramlarına yatkınlığı IMF haberlerini izlemesini kolaylaştırıyor. Türkiye’nin borç ve borçlanma sorunları herkesin ilgi menzilinde olduğu için yazdığı haberler kitlelerde karşılık buluyor. Ekonomik haberlerin gazetelerde kapsadığı alan hızla genişliyor; Ali Gevgilili’ nin önderlik ettiği ekonomi köşe yazarlığı da medyada yeni bir pencere açıyor.
Ercan Arıklı ve Şevki Adalı bir dergi yayınlamaya karar veriyor. Adalı kendine yakın olan Cahit Düzel’i çağırıyor: “Ben The Economist gibi bir dergi tasarlıyorum. Kimsenin imzası olmayacak. ‘Ben gazeteyim’ iddiasını taşıyacak” diye projesini paylaşıyor; bu yeni yayında görev almasını istiyor.
Binbirdirek’deki çalışma yerinde merkez kadro oluşturuluyor. Derginin finansmanını sağlayan Ercan Arıklı, Almanya’da Frankfurt’a gidip dönünce Sadun Tanju’yu ekibe alıyor. Tanju’nun kadroya alınması daha önce kadroda yer alanların bazılarını rahatsız ediyor. Rahatsızlık Arıklı’ya açıkça söyleyince, “Sadun Tanju idari sorunlara bakacak, başka bir işe karışmayacak. Tuvaletin temizliğinden buranın uygun ortam olmasına kadar işlerden o sorumlu olacak” diyerek ortamı yatıştırmak istiyor.
Çıkarılacak derginin adının ne olması gerektiği geniş katılımlı toplantılarda tartışılıyor. “Hafta” adıyla çıkılmasına karar veriliyor. Cahit Düzel de derginin tasarım sorumluluğunu üstleniyor.
Siyaset alanı hareketleniyor; Süleyman Demirel’in karşısına Sadettin Bilgiç aday olarak çıkıyor.
Ankara’da Vecdi Seviğ ve Taylan Erten, İstanbul’da Cahit Düzel, Tuncer Araklı, Canan Barlas, Abdullah Gelgeç ve Mehmet Komşu hazırlıklar üzerinde yoğunlaşıyor.
Derginin ilk sayısının baskısı geliyor; Sadun Tanju imzalı editör yazı şaşkınlık yaratıyor. Derginin finansmanını sağlayan Ercan Arıklı’ya başvurulduğunda, kendisinin haberi olduğunu belirtiyor. Başlangıç ilkesine uymadığı gerekçesiyle ekip Hafta’dan ayrılıyor. Cahit Düzel ve Hafta’dan ayrılanlar Nezih Demirkent’le karşılaştığında, “Abuk sabuk işlerle uğraşmayın Hürriyet’e gelin” diyor: Şevki Adalı, Cahit Düzel, Abdullah Gelgeç ve Mehmet Komşu Hürriyet kadrosuna katılıyor.
Hürriyet’in kadrosuna katıldıkları dönemde DÜNYA Gazetesi’ni kurucu iki ortaktan satın alan İhsan Altınel’den Hürholding’in mülkiyetine geçiyor. Abdullah Gelgeç DÜNYA gazetesi kadrosuna katılıyor. Cahit Düzel de Hürriyet’in yurt dışı haberlerinde görev alıyor. O dönemde yurt dışı haberlerde çok değişik insanlar var. Cahit Düzel ortamdan memnun değil. Memnuniyetsizliğini duyan Nezih Demirkent kendisini Hürholding’de görevlendiriyor.
DPT Eski Müsteşarı Osman Nuri Torun Hürholding’in koordinatörü. Hazırladığı bir rapor şirket kuruluşunun nasıl olması gerektiğine ilişkin bilgileri içeriyor.
Cahit Düzel Hürholding iştiraki olan bütün şirketlerin yöneticileriyle görüşmeler yapıyor. Ortada bazı düşünceler var, ama ne bir plan ne de bir proje olmadığını saptıyor. Ücretlere, gelir-gider hesaplarına bakılıyor; geleceğe dönük somut projelere olan ihtiyaç tartışma gündemine taşınıyor.
Tuncer Bicioğlu Hürriyet’in ilan ve reklamlarından sorumlu. Cahit Düzel, “Dönemin koşullarına göre işini iyi yapan biriydi” değerlendirmesini yapıyor.
Cahit Düzel çalışmalarını tamamlıyor; yazdığı raporu Nezih Demirkent’e sunuyor. Düzel’ in raporunda şirketlerin eksik görülen yönlerinin anlatılması Nezih Demirkent’i kızdırıyor. Düzel’e, “Erol Simavi ile çalışmanın ne demek olduğunu biliyor musun?” diye çıkışıyor.
Düzel Hürholding’in verdiği görevleri yapıyor; kuruluşun “başlıca adamı” haline geliyor.
Bülent Çaylıgil Hesap Uzmanları Kurulu’ndan gelmiş, işini iyi bilen eski bir Maliye Bakanlığı bürokratı. Ayda bir Hürholding iştiraklerinin yöneticileriyle toplantı yapılıyor. Toplantıda hep aynı şeyler konuşuluyor; Düzel’in düşüncesine göre bir adım bile ilerleme sağlanamıyor.
Hür Dağıtım’da toplu iş sözleşmesi imzalanamıyor; grev patlak veriyor. Dağıtım şirketinin işleri Hürholding’e devrediliyor. O günleri Cahit Düzel, “O kadar çok imza atıyordum ki, imzamın karakteri bozuldu” diye anımsıyor.
Ekonomideki gelişmelere toplumun ilgi alanının artması, ekonomi haber ve yorumlarına ağırlık veren yazılı gazete ve dergi arayışlarını artırıyor. Hürholding ile Dinç Bilgin’in ortak oldukları Rapor Gazetesi var. Hürholding yöneticileri Rapor Gazetesi’ni İstanbul’a taşımak istiyor, ama Dinç Bilgin inisiyatifi elde kaçırırım endişesiyle taşıma düşüncesini onaylamıyor.
Rapor Gazetesi’nde ihtisas gazeteciliğini özendiren yeni bir alan keşfi yapılıyor. Financial Times gibi “ekler” çıkarılması düşünülüyor: Eklerin sorumluluğu da Cahit Düzel ve Saadet Zengin’e veriliyor.
“Otomotiv Sanayi Eki” ile başlanıyor. Tuncer Bicioğlu da ilan alınmasına destek veriyor. İlk girişim Rapor Gazetesi’nin bir yıldaki ilan ve reklam gelirlerine denk bir gelire ulaştırıyor.
DÜNYA Gazetesi ne alacak?
Dünya Gazetesi 1 Mart 1952’de yayın hayatına başlıyor. Kurucusu ve başyazarı Falih Rıfkı Atay’ın 1971’de ölümü üzerine gazetenin yönetimini Bedii Faik üstleniyor. Gazete tutum değiştiriyor, okuyucusunu yitiriyor; 1976’da İhsan Altınel’e satılıyor. Beyhan Cenkci yönetiminde yayınını sürdürüyor. Gazete yayını sorunlu hale geldiği için yeni sahibi İhsan Altınel‘de Hürholding ‘e mülkiyetine devrediyor.
DÜNYA Gazetesi Hürholding’in bünyesindedir; Cahit Düzel gelişmeleri izleyerek yönetime rapor etmektedir. Önceki denemelerden belli birikimi olan Düzel “İstanbul’da günlük bir ekonomi gazetesi yapalım” düşüncesini ortaya atıyor.
Raporlarla ilgili değerlendirme toplantısında Cahit Düzel’in düşüncesi çoğunluğun onayını alıyor. Harekete geçiliyor, bir maket hazırlanarak Erol Simavi’ye sunuluyor. Maketi gören ve gerekçeleri dinleyen Erol Simavi ekonomi gazetesi denenmesine onay veriyor. Öneri sahibi Cahit Düzel de Hürholding’den ayrılarak DÜNYA Gazetesi’ne geçiyor. Düzel, yeni bir kadro oluşturuyor; yeni kadronun Hürrriyet’te çalışanların düzeyinde ücret talebi, hepsinin kapı önüne konmasına yol açıyor.
Hürholding’ in amiral gemisi Hürriyet’in yöneticisi Nezih Demirkent görevinden ayrılıyor. DÜNYA Gazetesi 17 Aralık 1981’de Nezih Demirkent’in mülkiyetine geçiyor. Nezih Demirkent Cahit Düzel’e ortaklık öneriyor; hisse miktarını yeterli bulmayan düzel gazeteden ve gazetecilikten ayrılarak başka iş alanlarına yelken açıyor.
Nezih Demirkent öncesi bir ihtisas gazetesi oluşumunun arka planında erişebildiğimiz ayrıntıyı paylaşmak istedik. O döneme tanıklık edenler, paylaşılan ayrının eksiklerini tamamlar, yanlışlarını düzeltirlerse daha net bilgilere ulaşabiliriz.