NASIL BİR Ekonomi Politikaları Kurulu?
Günümüzde toplumların ve ekonomilerin sorunları giderek karmaşıklaşıyor. Tek bir liderin siyasi, sosyal, ekonomik ve teknolojik sorunlara çözüm üretemeyeceği için günümüzde danışmanlar ve danışmanlık kurumlarının verimli çalışması gerekiyor. Başkanı mevcut durumu anlatacak danışmanlar, alternatif çözüm yollarını da geliştirmek zorundadır. Böylece başkana hazırlanan etki analizlerini ve olayların olası seyrine göre oluşuturulan farklı senaryoları inceleyerek, en olumlu bulduğu çözüm yolunu seçebilir. Cumhurbaşknlığı sistemine 2018’de geçilirken önemli konularda danışmanlık kurulları kurulmuştu. Bu kurullardan biri de Ekonomi Politikaları Kurulu idi. Bu kurul, ilgili Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde belirtilen görevleri tam olarak yerine getiremediği için dört yıl içinde döviz kurları ve enflasyon yükselişe geçerek ekonomik dengeleri zorladı. Bu kurulun etkisizliği aşağıdaki sorunlardan kaynaklandı:
Kurulun bileşimi: Ekonomi Politikaları Kurulu oluşturulurken bir şirket yönetiminde veya yerel yönetimde başarılı olan kişilerin, ülke ekonomisinin yönetiminde de yeterli bir performansa ulaşabileceklerinin varsayıldığı görülüyor. Bu nedenle kurul üyelerinin önemli bir bölümünde işletmecilik öğretimi görenlere yer verildiği gözlemleniyor. Esasında bilimin her dalı değerlidir. Ayrıca bir işletmeci bazen kendisini yetiştirerek veya ikinci bir yükseköğretim kurumunda öğrenim görerek makroekonomi konusunda bilgi sahibi olabilir. Ancak bu tür örnekler nadirdir. G-20 üyesi ülkelerin ezici çoğunluğunda ekonomi politikaları kurullarında makroekonomi konusunda birikimi olan öğretim üyelerine veya yıllarca ekonomi yönetiminde görev almış deneyimli iktisatçılara görev verilmiştir. Makroekominin kendine özgü teorik yaklaşımları, paradoksları, politika demetleri vardır. Başarılı bir işletmecinin bunların tümü ve ekonomi tarihinin önemli olayları hakkında bilgi ve deneyim sahibi olması kolay değildir. Mevcut kurulda hem lisans, hem de yüksek lisans ve doktora eğitimini makroekonomi alanında yapmış kişilerin sayısının üçü geçmemesi, kurulun etkili çalışmasını zorlaştırmıştır.
Bu nedenle kurulun üyelerinin çoğunluğunun makroekonomi konusunda uzmanlaşmış olmaları zorunludur. Aşırıya kaçmamak şartıyla uzmanlık, hayatın her alanında önemlidir. Siz aileden birinin önemli bir ortopedi ameliyatına bir beyin cerrahının girmesini ister miydiniz?
Üye sayısı: Dünyanın ekonomisi güçlü ülkelerinde danışmanlık kurulları ve komitelerinin üye sayısı üç ile yedi arasındadır. Ekonomi danışmanlarının sayısı örneğin ABD’de üç, Almanya’da beştir. Üye sayısı yediyi aştığında başkana sunulacak öneriler konusunda tartışmalar uzar, görüş birliği sağlamak zorlaşır. Bazen hizipleşme ve klikleşme eğilimleri bile uç verebilir. Temmuz 2018’de yayınlanmış olan ve Kurul’un görevlerinin açıklandığı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde de zaten “en az üç üye” denilerek üye sayısı konusunda ölçülü davranmanın işareti verilmişti. Ne var ki ilk Hazine ve Maliye Bakanı kurulun sayısının bir futbol takımı gibi 11 kişi olmasını tercih etmişti. Kurul’un verimli çalışması üye sayısının ancak üçe veya beşe indirilmesi ile mümkün olabilir.
Üretkenlik: Danışmanlık kurullarının başkana eylem önerisi surmak yanında kamuoyunu aydınlatma görevleri de vardır. Bazı ülkelerde başkanın danışmanları belirli aralıklarla kamuoyuna bilgi veren raporlar ve “etki analizleri” yayınlar. Nitekim Cumhurbaşkanlığı Sosyal Politikalar Kurulu çalışmalarını bir kitapta toplamak üzere hazırlık yürütmektedir.