Sar sar yelkeni sar

20. yüzyılın başında bulunan yelken sarma sistemi fikri, yıllar içinde gelişerek denizcilerin en büyük yardımcılarından biri oldu. Modelleri, çalışma prensipleri farklı sarma sistemlerini seçerken, monte ederken dikkat edilmesi gerekenleri Admiral Denizci

İlk sarma sistemli yelken fikri İngiliz Binbaşı E. Du Boulay’e atfedilir. Bir başka binbaşı, Wykeham-martin 1907 yılında bu sistemi geliştirerek bilyeli hale getirir. Sonunda İngiltere’de 1940 yıllarında ‘furler jib’ yaygın olarak kullanılmaya başlanır.

1960’lı yıllarda denizci ve arma tasarımcısı olan New Yorklu Murray Scheiner, engelli bir denizci olan arkadaşının verdiği ilhamla sarma sisteme son halini verir. Bu buluş hem profesyonel hem de keyif için yapılan yelkenciliği büyük ölçüde etkiler ve çok hızlı bir gelişme yaşanır.

En basit ve en yaygın sarma sistemleri genelde ön yelkenler içindir. İkinci olarak da ana yelken sarma sistemleri gelir.

Yelkenli teknelerde kullanılan sarma sistem çeşitleri

1- Standart manuel cenova sarma sistemi:

Genelde gezi teknelerinde kullanılır. Sarma sistemi tek halattır. Dünyada en yaygın kullanılan sarma sistem türüdür. Baş ıstralya kalınlığı 4 ile 16 milimetre arasında uygulama yapılır, profiller oval veya yuvarlak kesitlidir. Bu sarma sistemlerinde genellikle cenovanın alt yakası, güverte ile mesafelidir.

2- Performans manuel cenova sarma sistemi:

Yarışan teknelerin kullandığı sarma sistem türüdür. Sarma sistemi sonsuz (continuous) halattır. En yaygın kullanım alanı 6 ile 12 milimetre kalınlığındaki ıstralyalardır. Sarma sistem profilleri ince ve oval profillerdir, alüminyum veya karbon da olabilir. Önemli özelliği cenova alt yakası güverteye çok yakındır.

3- Elektrikli cenova sarma sistemleri:

Genelde gezi ile performans teknelerinde kullanılır. 12 veya 24 volt ile çalışır. 10-32 milimetre ıstralya kalınlıklarında yaygın uygulama yapılır.

4- Hidrolik cenova sarma sistemleri:

Gezi ve performans teknelerinde kullanılır. 10 ile 32 milimetre ve daha yukarısı ıstralya kalınlıklarında kullanılır.

5- Code Zero sarma sistemi:

Genelde performans teknelerinde light (hafif hava) cenovalarda kullanılır. Sarma ipi sonsuz halattır, tekne üzeri sabit donanım değildir.

6- Gennaker sarma sistemi:

Gezi ve performans teknelerinde çok yaygın olarak asimetrik spinnaker (asimetrik balon) için kullanılır. Teknenin üzerinde sabit donanım değildir. Asimetrik balona monte halindedir.

7- Ana yelken sarma sistemi:

a)

Direk üzeri ve içi sarma sistemleri: Gezi teknelerinin yaygın kullandığı bir sarma sistemi türüdür. Direk içi veya direk dışı sarma olabilir. Yelkeni açıp kapamada büyük kolaylık sağlarken, ana yelken veriminde kayba uğramak kaçınılmazdır. Bu nedenle performans teknelerinde kullanılmaz. Manuel, elektrikli ve hidrolik olabilir. b) Bumba içi yelken sarma sistemi: Gezi teknelerinde kullanılır. Diğer modellere göre fazla yaygınlaşmamış, özel dokunuşlar isteyen, sorunları tam olarak halledilmemiş bir sistemdir. Manuel, elektrikli ve hidrolik olabilir.

Yelken sarma sistemi seçimi

Piyasada bulunan farklı kaliteleri ve çeşitli markaları içeren yelken sarma sistemleri arasından hangisini seçmeli?

Fiyat, garanti süresi, servis durumu, düzenli bakım durumu, bu ürünü kullananların izlenimleri gibi konuları cevaplandırmaya çalışıp bir marka üzerinde karar kılarız.

Genelde seçimimizin ne kadar isabetli olduğunu ancak kullandıktan sonra anlarız.

Yelken sarma sistemi seçimi yapılırken teknenizin ıstralya boyu, tel kalınlığı ve kullanım amacınızı dikkate alırsınız. Istralya boyu ve tel kalınlığı sarma sisteminin büyüklüğünü, kullanma amacınız da türünü belirler.

- Seçeceğiniz ürün bakım ve servis gerektirmeyen bir sarma sistemi olmalıdır.

- Satış sonrası servis iyi ve yedek parça temini hızlı olmalıdır.

- Ürünü aldığınız yer seçiminize yardımcı olabilecek yelken ve arma bilgisine sahip olmalıdır.

- Yeterli bir garanti süresi olmalıdır. Garanti sürelerinin genelde 3-10 yıl arasında olabileceğini hatırlatalım.

- Kaliteli bir yelken sarma sisteminin yataklama sisteminde bilyeler kullanılır. En yaygın uygulama torlon bilyeli yataklamadır.

- Yelken basan mandara bağlı top materyali yataklamalar hariç metal olmalıdır (alüminyum, paslanmaz vs.). Aksi halde cenova mandarınıza gerekli tansiyonu veremezsiniz.

Montaj

Montaj teknik bir konu olmakla birlikte, birçok denizci kendi sarma sistemini teknesine monte edebilir.

Sarma sistemi montajında nelere dikkat etmeliyiz?

Birçok teknede direğin ön taşıyıcısı sadece baş ıstralyadır. Böyle teknelerde furler montajında öncelikle direk emniyete alınır. Baş ıstralya sökülmeden boş mandarlar vasıtası ile direğin arkaya yıkılması önlenir.

Bu işlem yapıldıktan sonra profillerin boyunu tam olarak hesaplayabilmek için baş ıstralya çıplak tel boyu ölçülür (sveç ve terminaller hariç). Bu ölçü size kullanacağınız profil boyunu verir. Profiller dizildikten sonra tepede 10-12 santimetre çıplak tel kalması normaldir.

Bütün yelkenciler eski yelkenlerini sarma sistemde kullanmak ister. Lakin bu her zaman mümkün olmaz. Genelde cenovanın ıstralya yakasının biraz kısaltılması, sarma sisteminin profil kanalına göre yelken orsa yakasının değişmesi ve yelken devamlı açıkta kalacağından yelkenin güngörmez yakasına UV bandı ilavesi gerekir.

Direğin üzerindeki ıstralyaya montaj yapılabildiği gibi ıstralya direkten tamamen sökülüp yerde de montaj yapılabilir. Firmaların internet sitelerinde her markanın farklı montaj sistemleri ayrıntılı olarak gösterilmiştir.

a) Sarma ipinin konumu (Şekil 1)

Sarma sisteminin tambura bağlı sarma ipi baş ıstralyaya 90°’lik açı yapmalıdır. Bu dikkate alınarak sarma ipini kokpite taşıyacak makaraların ilkinin yeri tespit edilir ve sarma ipi küpeşte üzerinde üç-dört makarayla kokpite doğru disiplin altına alınır ve en sonda bir kıstırmaç veya koçboynuzu bulunur. İlk makara, bulunması gereken yerden öne doğru giderse sarma ipi tamburun altına, arkaya doğru giderse tamburun üzerine sarar. Özellikle sonsuz sistemlerde sarma ipi yumuşak ıskota halatı türünde olmalıdır. Yaygın kullanım kalınlığı da 6-8-10 milimetredir.

b) Mandar top ilişkisi

Yelkeni sararken çok zorlanıyorsanız, sarma ıskotasını hemen vince takıp zorlayarak sarmaya çalışmayın. Öncelikle mandar ve topun durumuna bakın. Zorlayarak sarmak, zamanla ıstralyanın tepesindeki terminalin hemen altından ıstralyanın kopmasına neden olur.

Genelde yelkenin ıstralya yakasının kısa kalması ve mandar halatının yeteri kadar gergin olmaması hallerinde mandar profile ve ıstralyaya dolanır. Yelkenin kısa olması topun yeteri kadar yukarı çıkmasını önler ve mandarın sarma profiline açısı daralır.

c) Baş ıstralyanın gerginliği (Şekil 4)

Yeteri kadar gergin olmayan baş ıstralya

- Sarma sisteminin açılıp kapanmasını zorlaştırır, - Sarma sisteminin ömrünü kısaltır, - Teknenin orsa derecesini (girmesini) düşürür.

d) Cenova arabasının yeri

Rüzgârın gücüne göre yelkenimize camadan vururuz. Camadan vurulan yelkende cenova ıskota arabasının yerini de yelken üzerindeki rüzgâr tülleri vasıtası ile tespit ederiz.

Iskotanın yanlış yerden çektirilmesi yelkeni deforme eder ve verimi düşürür. Araba gereğinden fazla önde ise yelkenin güngörmez yakası uzar, gerideyse yelkenin alt yakasını uzatırsınız.

Yelkeninizde rüzgâr tülleri yoksa ıskota arabasını yelkenin güngörmez (arka) ve alt yakasını eşit gerecek şekilde ayarlayabilirsiniz.

www.admiral.com.tr