Güverteden bakınca

Teknelerde çakar fenerlere hayır

Birkaç yıldır, ıssız ve sakin güzelim koylarda demirdeki teknelerin rengarenk ışıklar çakan fenerleri aldı başını gitti. Gecenin karanlığını hançer gibi yırtan, görüntü kirliliğine neden olan, gökyüzü seyir zevkini berbat eden bu uygulama, aslında Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü’ne aykırı.

Birkaç senedir koylarda ben dahil çok sayıda kişiyi çileden çıkaran bir uygulama ile karşılaşıyoruz. Demirde olan arkadaşlar, gece demir feneri yakmak yerine muhtelif renklerde, muhtelif sıklıkta çakar fener kullanıyorlar.

Konuyu eğlenceli anlatmak ve akıldan çıkmamasını sağlamak amacıyla, büyük ihtimalle uydurma bir konuşmayı aktarmak istiyorum. Yıllar önce, Amerikan Donanması’nın internette dolaşan bir telsiz konuşma kaydı vardı.

İspanyollar: Burası A-853, çarpışmadan kaçınmak için lütfen rotanızı 15 derece güneye çevirin. Şu anda 25 deniz mili uzaklıktasınız ve üzerimize doğru gelmektesiniz.

Amerikalılar: Asıl siz kendi rotanızı 15 derece kuzeye çevirin.

İspanyollar: Negatif. Tekrarlıyoruz. Rotanızı 15 derece kuzeye çevirin.

Amerikalılar: Sizinle ABD gemisinin kaptanı konuşuyor. Kendi rotanızı derhal 15 derece kuzeye çevirin.

İspanyollar: Önerinizi makul ve mümkün bulmuyoruz. Bize çarpmak istemiyorsanız rotanızı 15 derece güneye çevirin.

Amerikalılar: (Seslerini yükselterek) Sizinle ABD Deniz Filosu’nun büyüklükte ikinci uçak gemisi USS Lincoln’un kaptanı Richard James Howard konuşuyor. Beraberimizde iki kruvazör, avcı uçakları, dört denizaltı var. Ayrıca hücumbotlar bizi destekliyor. Size tavsiye etmiyorum, emrediyorum. Rotanızı 15 derece kuzeye çevirin. Aksi takdirde filomuzun emniyeti için gereken tedbiri alacağız. Derhal rotamızdan çekilin.

İspanyollar: Sizinle Juan Manuel Salas Alcantara konuşuyor. Burada iki kişiyiz. Beraberimizde bir köpek, akşam yemeğimiz, iki şişe bira ve bir de kanaryamız var. Kanarya şu anda uyuyor. Ayrıca bizi radyo istasyonu Cadena Dial de La Coruna destekliyor.

Şu anda İspanya’nın Finisterra Galicia kıyısında ve A-853 numaralı deniz fenerinde olduğumuzu bildiriyor ve buradan hiçbir yere gitmeye niyetimiz olmadığını söylüyoruz. Deniz fenerimizin İspanya’daki deniz fenerleri arasında büyüklük açısından kaçıncı sırada olduğu konusunda hiçbir fikrimiz yok. Kayalık sahillerimize kafadan geçirmek üzere yönlenmiş geminizin emniyeti için istediğiniz tedbiri alabilirsiniz. Ama yine de ısrarla tavsiye ediyoruz. Rotanızı 15 derece güneye çevirin.

Amerikalılar: (Mahcup bir ses tonu ile) Okey anlaşıldı. Teşekkürler.

Koca Amerikan Donanması, harita okumaz mı, radarı yok mu ve büyük ihtimalle uydurma bu hikayenin konumuzla ilgili olarak, koskoca Amerikan Donanması’nın uçak gemisinin kaptanı, bir gemide ÇAKARLI FENER OLMAYACAĞINI bilmez mi?

Çakarlı fenerler, sadece (belli süratin üzerindeki) hovercraft gemilerde olur. Şimdi gelin; hep birlikte bazı bilgileri tekrarlayalım ve lütfen koylarda huzur bozan, görüntü kirliliği yaratan ve belki de güvenlik yerine tehlike arz edebilecek bu uygulamalardan vazgeçin.

Her teknede mutlaka bulunması gereken Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü’ne göz atalım.

Denizde Çatışmayı Önleme Kuralları

Kural 30: Demirli ve karaya oturmuş tekneler:

(a) Demirli olan bir tekne en iyi görülebilecek bir yerinde:

(i) Baş tarafında, her yönden görünür bir beyaz fener veya bir küre,

(ii) Kıç veya kıç tarafa yakın bir yerinde ve alt paragraf (i) da belirtilen fenerden daha az yükseklikte her yönden görünür beyaz bir fener gösterecektir.

(b) Boyu 50 metreden daha kısa olan bir tekne bu kuralın (a) paragrafında belirtilen fenerler yerine en iyi görülebilecek bir yerinde her yönden görünür bir beyaz fener gösterebilir.

(c) Demirli bir tekne isterse ve boyu 100 metre ve daha uzun bir tekne zorunlu olarak güvertelerini sağlanabilen iş veya buna eşit ışıklarla aydınlatacaktır. (EŞİT IŞIK YANİ BEYAZ)

(d) Karaya oturan bir tekne bu kuralın (a) veya (b) paragraflarında belirtilen fenerleri gösterecek ve bunlara ek olarak en iyi görülebilecek yerlerinde

(i) Dikey bir doğru üzerinde her yönden görünür iki kırmızı fener,

(ii) Dikey bir doğru üzerinde üç küre gösterecektir.

(e) Boyu 7 metreden kısa olan ve dar bir kanal veya geçit içinde veya demir yerinde ve diğer teknelerin normal olarak seyir yaptığı alanlarda veya bunlara yakın yerlerde olmamak üzere demirlemiş olan bir tekneden bu kuralın (a) ve (b) paragraflarında belirtilen fenerleri ve şekilleri göstermesi istenmeyecektir.

(f) Boyu 12 metreden küçük olan bir tekne karaya oturduğu zaman bu kuralın (d) (i) ve (ii) alt paragraflarında belirtilen fenerleri ve şekilleri göstermesi istenmeyecektir. Kural 36: Dikkat çekme işaretleri Gerekli olduğu takdirde herhangi bir tekne bu kurallarda verilmesi istenen işaretlerle karıştırılmamak üzere, diğer bir teknenin dikkatini çekmek için ses ve ışık işaretleri verebilir veya herhangi bir tekneyi güç duruma düşürmemek için projektörünü tehlike yönüne doğru çevirebilir. Diğer bir geminin dikkatini çekmek için kullanılan herhangi bir ışık, herhangi bir seyre yardımcının yanlış anlaşılmasına neden olmayacaktır. Bu kuralın amacına uygun olarak yüksek şiddette fasılalı ya da döner ışıkların kullanılmasından kaçınılacaktır.

Demirde, güzelim koylarda çakar ışıklarla güzelim yıldız yağmurlarını mahveden, görüntü kirliliğine neden olan arkadaşlar, lütfen bu kurallara uyalım. Bu kuralların pek yoruma ihtiyacı yok. Kural 30, net ve açık bir şekilde beyaz ışık diyor. Kural 36, yoruma mahal vermeyecek şekilde fasılalı ya da döner ışıkların kullanılmasından kaçınılacaktır diyor. Ama yine de yoruma ihtiyaç duyanlar için fenerler hakkında bazı bilgileri ve kuralları da hatırlatmakta fayda var.

Denizler Kitabevi’nin yayınladığı çok güzel bir kitap var. Her teknede bulunmasını öneririm. Resimlerle Navigasyon. Yazarı İvar Dedekam. (Çeviren Enis Tek) Sayfa 33’te Seyir Fenerlerini Yorumlama başlığı bölümünde şunları yazıyor:

“Karanlıkta gördüğünüz ışıkları nasıl tanımlayacağınız önemlidir. Aklınızdan çıkarmayın. Seyir fenerleri sabittir, çakar değil. (İstisnalardan biri çakar hovercraft fenerleridir.) Böylece fener kuleleri ve sabit cisimler üzerindeki ışıkların çakarlı olması bir karakter oluşturmak içindir. Bir sürü kafa karıştıran fenerlerle karşılaşacaksınız. Farkları ayırt edin. Hangilerinin tekne olduğunu (hareket eden), hangilerinin problem olabileceğini çözümleyin. Tüm gemilerin beyaz bir pupa feneri vardır. Bu yüzden sabit bir beyaz ışık gördüğünüz zaman, bu genellikle ya bir pupa feneri, ya boyu 50 metreden küçük demirde olan bir gemi ya da boyu 7 metreden küçük bir teknedir.”

Çakar fenerler ve şamandıraların ışıkları

Koylarda, alargada, zaman zaman da kıçtankara yapmış ya da iskeleye bağlanmış teknelerde süreleri belirsiz, kırmızı, beyaz, yeşil renkli çakar fenerler görüyoruz. Sadece görüntü kirliliği değil, aynı zamanda tehlikeye de neden olabiliyorlar.

Bana denizcilik konusunda ilk teorik ve pratik dersleri veren, ilk teknemde ilk seyri birlikte yaptığım, değerli dostum, Türkiye’nin profesörlük akademik kariyerini ilk alan kaptanı rahmetli Necmettin Akten’in kaptan Yücel Süygen ile birlikte yazdığı Denizcinin Kılavuzu kitabından da bazı alıntıları aktarmak ve bazı yorumlar yapmakta fayda var. (Sayfa 200-230 arası)

Fenerler konumlandırıldıkları yere göre başlıca iki türlüdür:

1. Kıyı fenerleri (Land Structure) 2. Deniz (Alarga) fenerleri… Alarga fenerleri denizle iç içe olan fenerlerdir. Sığlık, kayalık, gibi deniz alanlarına yapılırlar.

Bir fenerin karakteristiği ışığında belirir. Bir feneri ışığı niteler.

Sabit fenerler, sürekli ışık gösterir. Haritada F. kısaltmasıyla gösterilirler. Çokluk dalgakıran başlarına, dok girişlerine, iskele alanına vb. konur.

Ritmik fenerler, karanlık ve ışık dönelleri olan çakarlardır. Yani ışık gösterip sönerler. Ritmik fenerler (çakarlar) şimşekli, husuflu, kısa uzun şimşekli ve eş fazlı (isophase) niteliklidir. Bu fenerlerin de renk değiştiren türleri vardır.

Şimşekli fenerler ışık süresi karanlık süresinden daha az olan çakarlardır. Haritalarda Fl işareti ile gösterilirler.

Husuflu fenerler ışık süresi karanlık süresinden daha çok olan çakarlardır. Haritalarda Occ kısaltmasıyla gösterilirler.

Eş fazlı fenerler, ışık süresi karanlık süresine eşit olan çakarlardır. Haritalarda iso. kısaltmasıyla gösterilirler.

Bu fenerler grup çakışlı, seri çakışlı olarak da türetilirler. Grup şimşekli fener Gp.fl, grup husuflu fener Gp.occ., seri şimşekli fener Qk.fl, çok seri şimşekli fener V.QK.FL kısaltmasıyla haritada gösterilirler. (Bu özelliklere sahip fenerlerin renk değiştiren türleri de vardır. Bunlar da haritalarda Alt. kısaltmasıyla gösterilirler.) Fenerlerin renkleri de haritalarda Mavi Bl., Yeşil G., Menekşe Vi., Kırmızı R., Beyaz W., Portakal Or. kısaltmasıyla gösterilir. Şamandıralar navigasyonu kolaylaştırmak amacıyla seyir alanlarına atılmış sabit yüzer alametlerdir. Şamandıraların amaçları niteliklerinde saklıdır. Şamandıraların niteliklerine göre değişik anlamları vardır. Bunlarsa değişik renk ve şekillerde belirir. Şamandıralar belirli amaçlar için seyir bölgelerine atılırlar. Bu amaçlar şöyle belirtilebilir. Nehirlerdeki ve mayınlı alanlardaki taranmış geçitleri markalamak, trafiği yoğun olan dar sularda seyri kolaylaştıracak, çabuklaştıracak ve seyir güvenliğini artıracak seyir düzeni oluşturmak, limana giriş çıkışları düzene sokmak, batık, kayalık, sığlık kablo, balık ağı, dökek yeri vb. belli belirsiz tehlikeleri belirlemek, gemileri bağlamak, konumlamak. Şamandıralar, A sistemi ve B sistemi olarak iki seçeneklidir. B sistemi Amerika kıta kıtasının Atlantik ve Pasifik k kıyıları ülkeleri, Japo Japonya, Güney Kore ve Fil Filipinlerde uygulanır. Bizim konumuz dışı. Yanlaç Düzenleme (Lateral Şamandıralar) bir geçidin, liman girişinin sancak ve iskele kenarlarını belirler. Sancak şamandırası, bir g geçidin, liman girişinin san sancak tarafını belirler. Gece herhangi bir ritimde, (husuflu, şimşekli, eş fazlı gibi) yeşil ışık yana yanar. Bir liman girişinde yeşil ışık sancağınızda kalır. Çıkışta ise iskelenizde…

İskele şamandırası ise bir girişin iskele tarafını gösterir. Işığı herhangi bir ritimde (husuflu, şimşekli, eş fazlı) kırmızıdır. Böyle bir ışığı görüyorsak, liman girişinde isek ışığı iskelemizde bırakırız.

Bir de yönleç şamandıralar kardinaller var, yönleç düzenleme seyir bölgesinde en derin suyu gösterir.

Kuzey Kardinali’nin ışığı beyaz (seri şimşekli, çok seri şimşekli) ışıktır. Bunu gördüğünüzde bu ışığın kuzeyinden geçiş güvenlidir.

Doğu Kardinali’nin ışığı, 3 defa çakan seri grup şimşekli ve çok seri grup şimşekli beyaz ışıktır. Bu ışığın doğusundan geçeriz.

Güney Kardinali’nin ışığı 6 kez çakan seri grup şimşekli ya da çok seri grup şimşekli beyaz ışıktır. Bu ışığın güneyinden geçeriz.

Batı Kardinali’nin ışığı 9 kez çakan seri grup şimşekli ya da çok seri grup şimşekli beyaz ışıktır. Bu ışığın batısından geçeriz.

Şimdi bir koya girdik, sürekli yanıp sönen bir kırmızı ışık görüyoruz. Haydi bunun iskelesinden geçelim derken hooop karaya çıkıyoruz. Ya da sürekli çakan bir beyaz ışık, kuzeyine yöneliyoruz hoop yine karaya çıktık ya da teknenin üstüne bindirdik…

Tabii bunların şamandıra olmadığını, demirde bir tekne olduğunu fark ettiğimizde sürekli kırmızı ışık yanıp sönüyorsa, şöyle düşünmekte haksız sayılmayız. Vay be, gelmiş burada randevu evi işletiyor. Sürekli yanıp sönen yeşil ışık ya da rengarenk ışıklar için ise kaçak kumarhane yakıştırması da uygundur.

Arkadaşlar, sizler demirde bir teknesiniz. Şamandıra değil. Lütfen, görüntü kirliliği yaratmayın. Gökyüzü seyir keyfini bozmayın. Her yönden görünen sabit bir beyaz ışık, ek tedbir istiyorsanız da, kokpitinizde ya da teknenizin içinde bir beyaz ışık yakın, yeter. Yazının girişindeki uydurma hikayedeki Amerikalı Donanma Kaptanı gibi komik duruma düşmeyin, randevu evi işletmecisi, kumarhane işletmecisi gibi yakıştırmalara muhatap olmayın.