Kitlesel Fonlamadaki Risklerden Kaçınma
İnternet devriminin her geçen gün popülerleştiği günümüzde kitlesel fonlama da önem kazanıyor. Destekleyebileceğiniz projeler hakkında daha akıllı seçim yapma konusunu sizler için inceledik.
Basit anlamıyla ‘girişimcilerin projelerini ya da vaatlerini gerçekleştirmek için gereken parayı küçük paylar halinde yatırımcılardan toplaması’ olarak adlandırabileceğimiz kitlesel fonlama modelinde, birçok sorun ortaya çıkabiliyor.
Yatırımcıların, gerçekleştirilmesi taahhüt edilen proje için verdikleri parayı bile almaları garanti değil, fakat yatırımcılar, geliştiricilerden en kaba tabirle “iyi niyetli çaba” beklerler. Bu iyi niyetli çabayı göstermeyen geliştiricilerin bu konuda bir zararı yok tabii ki. Para verenler için ise aynı şey geçerli değil. Kitlesel fonlamada, yatırımcının bir projeye para vermesiyle, ortaya çıkan ürünün kapınıza teslim edilmesi arasında birçok kötü şey ortaya çıkabilir. Öncelikle geliştiriciler, projeyi bitirmek için ihtiyacı olan para miktarını hafife alabilirler. Üretim sürecinde birçok aksilikle karşılaşabilir ya da gerçekleştirilen proje başarısız olabilir. Çünkü projeyi gerçekleştirenler çok fazla para kazanırlar ve üretim süreçlerini nasıl ölçeklendireceklerini ve beklenmedik büyüklükte sipariş miktarlarını nasıl karşılayacaklarını bilemezler. Bu da çoğu zaman, geliştiricilerin en iyi çabayı göstermelerine rağmen bir şeylerin ters gittiği şeklinde adlandırılır.
Bu ve bunun gibi nedenlerden dolayı, bir kitlesel fonlama projesinin desteklenmesi her zaman risk içermektedir. İşte biz, destekleyebileceğiniz projeler hakkında daha akıllı seçimleri nasıl yapabilirsiniz konusunu sizler için inceledik.
Kitlesel fonlamada yanılmaktan nasıl kaçınırız?
Geçtiğimiz yıllarda düzinelerce farklı Kickstarter projesini destekleyenlerin şikayetleri projelerin ya bitirilememesi ya da teslim edilmemesiydi. Projelerin gerçekleşmemesi ise temelde iki farklı nedene bağlandı: Parayı veren kişilerin gerekli yardımda bulunmaması ve şansızlık. İşte bugünkü yazımızda herhangi bir projeye destek vermeden önce projenin başarılı olup olamayacağına dair sizlere birkaç öneride bulunarak yardımcı olmaya çalışacağız. Oluşturacağımız listenin yanılmama konusunda garantisi olmasa da hem paranızın gitmesini hem de hayal kırıklığına uğrama ihtimalini azaltacak etkisi olacaktır.
Karmaşıklığı düşünme
Bazı fikirlerin hayata geçirilmesi diğerlerinden daha kolaydır. Örneğin, işlenmiş bir titanyum şişe açacağı, sadece basit bir CAD tasarımı ve malzeme maliyetini, işleme ve nakliye masraflarını karşılayacak kadar para gerektirir. Tasarım veya üretim süreciyle ilgili herhangi bir sorun büyük olasılıkla birkaç gün içinde çözülebilir ve düzeltmek için büyük miktarlarda para gerekmez.
Bununla birlikte, köpeğinizle oynayan bir robot geliştirmek çok daha karmaşıktır. Gelişmiş bir donanıma ek olarak böyle bir robot, geliştiricilerin ürünü oluşturabilmek için kod yazmaları, test etmeleri ve hatalarını ayıklaması için birçok özel yazılımlara da ihtiyaç duyacaktır. Bu hipotetik robotun pek çok özel parçaya sahip olması da muhtemeldir. Projeyi geliştirenler bu bölümlerin herhangi biriyle ilgili üretim sorunlarıyla karşılaşırsa, tüm projenin gecikme ihtimali artar.
Geliştiricilerin araştırılması
Kitlesel fonlama yapacak kişinin kimi desteklediğini bilmesi çok önemlidir. Geliştiricileri araştırarak onların başta LinkedIn hesabı olmak üzere sosyal medya hesaplarını araştırın. Bu kişiler hakkında çevrimiçi herhangi bir bilgi bulamıyorsanız, vereceğiniz paranın güvenli ellerde olup olmadığından asla emin olamazsınız. Yapılan araştırmalara göre kişisel bilgileri ve şeffaflık miktarı, geliştiricinin güven endeksini etkilemektedir. Araştırmada, bir kişi (veya grup) kişisel bilgilerini ya da fotoğraflarını potansiyel destekçilere göstermeye istekli değilse, projeleri çoğunlukla taslak aşamasındadır. Geliştiriciler anonim olmayı tercih etmezlerse, projenin teslim edilmemesi durumunda itibarları tehlikeye girmez ve herhangi bir olumsuzluk yaşamadan durumdan sıyrılabilirler. Fakat, geliştiriciler kişisel bilgileri hakkında gerekli ve detaylı bilgiyi paylaşıyorlarsa, itibarlarını kaybetme korkusu olmadığını ve projeye gerçekten güvendiklerini gösteriyorlar demektir. İkinci olarak da, geliştiricinin geçmişini bilmek, onların yetkinliklerini değerlendirmenize ve projeyi tamamlamak için uygunluğunu ölçmenize yardımcı olacaktır. Harika bir uyku tulumu projesi vaat eden bir Kickstarter kampanyasına para vermeyi düşündüğünüzü varsayalım. Geliştirici eğer bağımsız olarak finanse edilen bir dış mekan donanım şirketi ise projenin zamanında teslim edilme şansı çok yüksektir. Ancak bir garajda prototip sergileyen biriyse projenin gerçekleşme ihtimali ya da gerçekleşse bile teslim tarihi konusunda şüpheci olmanız gerekir.
Geliştiricilerin geçmiş başarıları
Geliştiricileri özellikle sosyal mecralarda inceledikten sonra, dikkatinizi onun geçmiş başarılarına döndürmelisiniz. Bu, yalnızca geliştiricinin projeyi tamamlayabileceğini değil, bununla birlikte zamanında tamamlamasının ne kadar olası olduğunu belirlemenize de yardımcı olacaktır. Geliştiricinin ürün geliştirme deneyimi varsa ve daha önce geliştirdiği projeleri başarılı bir şekilde üretmişse, yeni bir projeyi de üretme olasılığı daha yüksektir. Burada, geliştirici, aldığı para karşılığında vaat ettiğine benzer bir proje gerçekleştirdiğinde ona
bir bonus puan verin. Söz konusu ürünleri büyük miktarlarda ve çok sayıda ürettiyse ekstra bir puan daha verin. Bu puan ne kadar yüksekse o kadar güvenilir demektir.
Eğer geliştiriciyi araştırdığınızda, geçmişinde ürün geliştirme ve dağıtma konusunda başarılı bir geçmişi yoksa, dikkatli olmalısınız.
Yorumları kontrol edin
Çoğu kitlesel fonlama platformu, herkesin görebileceği bir biçimde, yatırımcıların sorular sorabileceği, yorumlar yapabileceği ve proje geliştiricilerinden doğrudan geri bildirim alabileceği yorum bölümü sağlar. Bir projeye yatırım yapmayı düşünüyorsanız, buralardaki yorum konuları, fikir vermesi açısından mükemmel bir kaynaktır. Yorum bölümü, proje geliştiricilerinin ne kadar duyarlı olduğunu ölçmenize yardımcı olur. Sayfada çok fazla soru varsa ve geliştirici hiç yanıt vermediyse, bu kötü bir işarettir. Bununla birlikte, geliştirici birkaç gün içinde çoğu soruyu yanıtlıyorsa ve kaçamak cevaplar vermiyorsa, muhtemelen disiplinli bir geliştiricidir. Yorumların bir diğer iyi tarafı, yorumcular sıklıkla sizin sorgulamadığınız potansiyel sorunları tespit eder. Size heyecan verici gözüken birçok projenin, yorumlar bölümündeki kişiler tarafından çürütülmesi sıkça karşılaşılan bir durumdur. Elbette, yorumlar bazen konudan bihaber, iyi ifade edilmemiş ve tamamen panik yaratan yorumlar da olabilir. Hemen hemen her projenin altında “DOLANDIRICI!” diye yorum atan bir kişi ya da proje gecikirse dava ile tehdit eden kullanıcılar vardır. Bunları diğerlerinden ayırt etmek gerekir.
Gözünüz üstünde olsun
Para desteğinde bulunmak sadece bir başlangıçtır. Yolculuk tabii ki burada sona ermiyor. Bir paket kapınıza gelene kadar kesinlikle arkanıza yaslanıp rahatlamamalısınız. Geliştirici, büyük olasılıkla takım oluşturma, üretim veya teslimat sırasında herhangi bir sorunla karşılaşacaktır.
Bu nedenle, tüm süreç boyunca projenin ilerleyişine dikkat etmeniz gerekir. Çoğu geliştirici, destekleyicilerine projenin güncel durumunu belirtmek konusunda aktif durumda olsa da periyodik olarak işleri kontrol etme konusunda sorgulayıcı olmalısınız. Kampanya sayfasını ziyaret etmeli, güncellemeleri kontrol etmeli ve yorumlara da göz atmalısınız. Geliştiricilerin sessiz kalması durumunda onlara ulaşarak kibarca durum güncellemesi isteyin. Cevap yok mu? En iyisini umun ve en kötüsüne hazırlanın. En iyi ihtimalle, yaşanan sorunlar sebebiyle gecikmeler yaşanıyordur. En kötüsü, projede kritik bir gerileme yaşandı ve proje başarısızlığa doğru ilerliyor. Herhangi bir noktada yatırım yaptığınız projenin olumsuz yönde ilerlediğini düşünüyorsanız, iletişime geçin ve geri ödeme isteyin. Bir ödeme alacağınızın garantisi yok, ancak her durumda, geliştirici tüm parayı tamamen harcamadan önce geri istemek en mantıklı hareket olacaktır. Bu yalnızca bir projenin ilerlemediği izlenimini aldığınızda kontrol etmeniz gerektiği anlamına gelmiyor.
Proje doğru yönde ilerliyormuş gibi görünse bile, dikkatli olmalısınız. Yani, somut bir projeyi desteklediğiniz varsayarsak, gönderim başladıktan sonra bile yorumlar bölümüne göz atmalısınız. Ürünün son hali, standartların veya geliştiricilerin söz verdiğinden önemli ölçüde farklıysa, diğer yatırımcılar genellikle yorumlar bölümünde ses çıkarırlar. Böyle bir durumda da şanslıysanız paketiniz gönderilmeden önce geri ödeme isteğinde bulunabilirsiniz.