Sözde değil özde teşvik
Teşvik sistemimiz, ekonomi tarihinde belki de en fazla değiştirilen uygulamadır. Vahşi teşvik (testiyi kıranla suyu getireni ayırt etmeden) çok gerilerde kaldı. Sonrasında sektör teşvikleri, bölge teşvikleri geldi. Amaç geliştireceğin ürünü, kişiyi, firmayı, yöreyi, sektörü teşvik etmek...
Ancak bu yapılırken sürekli aksayan, teşviki kime, ne kadar ve ne zaman vereceğimiz oldu. 1990’larda 5 milyon $’lık teşviki Altınay yerli robot mucidimize verebilseydik bugün 5 milyar $’lık unicorn sahibi olurduk. Sophia yerine ilk kadın robot Safiye’ye biz vatandaşlık verirdik.
Pistte havalanmak üzere olan uçağa teşvik aktarabilmek için hangarda atıl yatan tayyarenin deposunu doldurmaya kalkmasaydık Afrin Operasyonu’na dahi gerek kalmayacak güçte caydırıcılığımız daha yüksek olurdu savunma sektöründe...
Sözde teşvik, yeterince zekice düşünülmemiş olanlardır. Misal Bitlis’e ağıl kursun diye verdiğin teşviki, Bodrum’da villa, Ankara’da dört çeker, İstanbul’da görkemli düğün olarak buluyorduk.
Şükür şimdi daha akıllıyız. Arkadaşımız Selçuk Adıgüzel’in haberinden, yarım milyar liralık “yerli teşvik” paketinin yolda olduğunu anlıyoruz. Amaç “yerli ve milli sanayie destek” ama bir işin yerli ve milli olduğunu nasıl ölçeceğiz?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bundan 5 yıl önce “yerli marka oto yapacak babayiğit arıyorum” dediğinde, Otomobil Sanayicileri Derneği,“bize 6 ay süre” cevabını vermiş ve 6 ay sonra “nasıl yapılmayacağını detaylandıran 164 sayfalık rapor” sunmuştu.
Benim önerim hep, bizdeki babaların yiğit olmadığı, eğer bir yiğit bulup ona babalar gibi teşvik verirsek ancak yerli ve milli otomobil markamız olacağıydı. 5 yıl zaman kaybederek 5 babayiğit bulduk. Peki, şimdi tamam mı?
Emin değilim zira yerli otomobilin organizasyon yapısı, stratejisi ve küresel konumlama işini yabancıya verdik. Boston Consulting Group’a (BCG) verdik. İyi de 5 yıl bizdeki babalar zaten yabancılarla çalışmadı mı? Yerli marka otomobile, yerli stratejist gerekir. O kadar büyüğü mü yok? Gerçekten yerli ve milli zihin yapısına sahip kendi stratejistlerimize bu iş verilir o da büyür ve otomobilimizin yarını mümkün olur.
Sözde teşvik, bunu uygulayacak oligarşik bürokratları da değiştirerek mümkündür. Söz yerli markadan açılmışken... Bizim bunu sağlayacak kurumumuz Turquality’den teşvik alabilmek için yazılımda yabancının SAP’ını arayanlarımız olduğunu biliyor muydunuz? Son söz: Teşviki dağıtacak bürokratların oligarşisi bitmedikçe korkarım 500 milyon liranın yerli ve milli sanayie desteği sınırlı kalacak.