On yıl önce ABD, çöküşün eşiğine nasıl gelmişti?
On yıl önce gerçekleşen sonrası derecelendirme global ekonomik kuruluşları da mercek altına krizin merkez üssü alındılar. ABD Temsilciler ABD idi. Bu krizin sebeplerini Meclisi’nde ve Senato’sunda anlamak için ABD finans yetkili isimleri ifade verdiler. sektörünün temelini oluşturan Hepsinin ortak savunması şu kurumları hatırlayalım. oldu: “Verdiğimiz dereceler
Goldman görüşümüzdür. Sachs, Morgan Onlar sadece Stanley, görüş. Bizi Lehman görüş belirttiğimiz Brothers, için sorumlu Merrill Lynch, tutamazsınız.” Bear Stearns gibi yatırım Türkiye’yi bankaları, “çöp” statüsüne Citigroup ve indiren JP Morgan gibi derecelendirme finans holdingleri, kuruluşları AIG, MBIA, işte bunlardı. AMBAC gibi Neticede yüzbinlerce menkul kıymetler sigorta şirketleri Amerikalı evini ve işini ve Moody’s, Standard & kaybettiği ile kaldı. Hükümet Poor’s ve Fitch derecelendirme ise Bush liderliğinde 700 kuruluşları bu krizin ana milyar dolarlık bir kurtarma aktörleriydi. paketi ile yatırım bankalarının
Bu oluşumlar, menkul ve finans endüstrisinin kıymet besin zinciri ile finansal yardımına koştu. Üstelik olarak birbirlerine bağlanmışlardı. yatırım bankaları üst zincirinde Tek gereken dominonun yer alan yetkililerin hiçbiri ilk taşının düşmesiydi. milyonlarca dolarlık bonuslarını Tertip kabaca şöyleydi: almaktan geri kalmadı.
Ev almak isteyen sıradan Yatırım bankası Bear vatandaş, cebine asla giremeyecek Stearns martta iflas etti. JP uçuk meblağlarla Morgan Chase, ABD Merkez kredi alıp bankaya borçlanıyordu. Bankası (FED) desteğiyle Kredi aldıkları banka Bear Stearns’ü çok ucuza da en yüksek kârı elde etme satın aldı. Kimsenin batmaz hırsıyla yatırım bankaları ile dediği, 158 yıllık yatırım borç ilişkisine giriyordu. Ve bankası Lehman Brothers elbette o yatırım bankaları 15 Eylül’de iflas bayrağı da çalıştıkları yatırımcıları çekti. Paniği büyütmemek bu yönde yatırıma teşvik için aynı gün Merrill ediyordu. Derecelendirme Lynch’e el konuldu ve Bank kuruluşları da bu kredilerin Of America, bu bankayı 50 ve hesapların güvenilirliğine milyar dolara satın alacağını dair derece bildirmeleri açıkladı. Aynı ay ABD yönetimi karşılığında para alıyorlardı. Fannie Mae ve Freddie Yanlış okumadınız; derecelendirme Mac’in denetimine el koydu. kuruluşuna para Eskiden dünyanın en büyük veren kurum, kendisinin sigorta şirketi olan AIG, değerlendirilmesini istiyordu. (FED) ile 85 milyar dolarlık Üstelik derecelendirme anlaşmayı imzaladı. ABD olarak yüksek not karşılığı, hükümeti, AIG’nin hisselerinin daha fazla para kazanıyorlardı. yüzde 79.9’unu aldı. Birisi “çıkar çatışması” On yıl sonra, dönemin mı dedi? kurtarma paketinde rolü
İflas etmeden üç ay önce, olan üç isim ABD’yi yeni bir Bear Stearns’e verilen kredi ekonomik bunalımın tekrarı derecesi 3A idi. Lehman konusunda uyarıyor. ABD Brothers’a iflasından sadece dış borcu bu süreçte iki katına birkaç gün önce 2A derecesi çıkmıştı. Faizle borçlananlar verilmişti. AIG’e batmadan üzerinden faizle borçlananlar birkaç gün önce 2A verilmişti. üzerinden faizle Fannie Mae ve Freddie borçlananlar üzerinden faizle Mac’in iflas edip kurtarılmadan borçlananların düzeni olduğu önceki dereceleri 3A idi. gibi sürüyor. Görelim nereye 2008 ABD mali krizi kadar... hilal.kaplan@sabah.com.tr SMS: HKA yaz 4122’ye
gönder. (1.60 TL) MH: 444 88 81