VEBADAN 25 MİLYON KİŞİ ÖLDÜ AVRUPA’DA HER ŞEY DEĞİŞTİ
Avrupa’da 1346-1353 yılları arasında 25 milyona yakın insanın ölümüne sebep olan veba salgını aynı zamanda kıtanın siyasi, ekonomik, dini, kültürel ve toplumsal yapısını baştan aşağı değiştirmişti
Büyük veba salgınından sonra Avrupa’da büyük dönüşümler oldu. Zeynep Dramalı, Sean Martin ve Özlem Zengin araştırmalarında bu dönüşümü teferruatlı olarak anlatırlar.
TOPLUM YENİDEN DÜZENLENDİ
Vebadan sonra insanlar hayatın önemini anladılar.
Yıllar önemsizken dakikalar bile çok önemli hâle geldi. Saat hayatın akışını belirlemeye başladı. Vebanın durdurulamaması, insanların gözlerinin tabiata ve tabiatın karşısında aciz kalmamak için yapılması gerekenlere çevrilmesine sebep oldu.
Salgın, sosyal ilişkileri zayıflattı, aileler birbiriyle görüşemez oldu. Cenazesi olanlar işlemleri yapabilmek için kimseyi bulamadılar. Ölümden korkan insanlar mallarının başkasının eline geçmemesi için daha çok vasiyetname yazdırdılar. Noterler aranan kişiler oldular.
Hastaneler daha önceden karantina ağırlıklı olarak faaliyet gösterirlerken salgın sonrasında yeni bir hüviyete dönüştüler. Halk sağlığı kavramı gelişti. Salgınların önüne geçmek için karantina yaygınlaştı Vebanın yayılışını takip etmek amacıyla ölenlerin kayıtları düzenli olarak tutuldu. Tıp gelişmeye başladı.
Roma zamanında çok önemli olan hamam kültürü bir anda büyük bir itibar kaybına uğradı. Kiliseye göre açık tuvalet ve hamamlar günah yuvalarıydı. Tanrı’nın buralarda günah işleyenler yüzünden insanları cezalandırmak için vebayı gönderdiğine inanıldığı için kilisenin baskısıyla hamamlar ve tuvaletler kapatıldı. Ortaçağ’da kötü ruhları üzerinde topladığına inanıldığı ve kilisenin
de kedileri kötülemesi yüzünden kediler öldürülürdü. Kedilerin azalması yüzünden fareler çoğalmıştı. Vebanın farelerle bulaşması, kedi katliamını sona erdirdi.
EKONOMİK DÖNÜŞÜM
Vebadan önce işsizlik varken, nüfusun azalmasıyla işçinin kıymeti ve ücreti arttı. Ücretler ortalama yüzde 25 arttı. Lordlar serfleri daha az ücrete çalıştırmak için özgür bıraktılar. Arazi işleyecek insan kalmadığı için arazi kiraları ve fiyatları düştü. Bu sayede köylüler kendi arazilerinin efendisi haline geldiler.
İşçi sayısının az olduğu yerlerde, çalışanların bütün istekleri yerine getirildi. Çalışma şartları ve saatleri düzeltildi. İşçiler verilen ücreti ve şartları beğenmediklerinde başka bir yere göç edip, rahatlıkla iş bulabildiler. Vergi, para politikaları ve diğer uygulamalara karşı köylü isyanları arttı.
İşgücü ihtiyacı arttığı için kadınlar daha önce kabul edilmedikleri işlerde çalışmaya başladılar. Aynı zamanda çalıştıkları işlerde yükselebildiler. Dul kadınlar kocalarının işlerini devam ettirdiler. İşçi ihtiyacının yarattığı boşluğu ortadan kaldırmak için yapılan araştırmalar sonucunda sanayide yeni makinalar ortaya çıktı.
Uluslararası kara ve deniz ticareti durdu. Özellikle deniz ticaretinin en önemli temsilcisi olan İtalyan şehir devletleri bu durumdan büyük darbe aldılar. Nüfusun azalması ve pazarlarının küçülmesi yüzünden tüccarlar kıtanın dışında yeni pazarlar aramaya başladılar.
ORMANLAR VE OTLAKLAR KURTULDU
Veba salgını öncesinde Avrupa’nın artan nüfusunun getirdiği sıkıntılar iklim değişiklikleriyle de birleşince büyük kıtlıklar yaşanmıştı. Nüfusun azalmasıyla tarım ürünlerine de talep azaldığından, fiyatlar düştü. Hayvan fiyatları ucuzladı. Salgından sonra daha az kişiye daha çok yiyecek kaldığı için beslenme kalitesi arttı. Alternatif gıdalar çoğaldı. Hayat standardı yükseldi. Buğday, domuz, demir, çivi, kumaş, tuz, mum, tabut, cenaze malzemeleri, ilaç ve demir haricindeki yiyecek ve malların fiyatları düştü. Özellikle insan emeği isteyen sanayi ürünlerinin fiyatı artmıştır.
Nitelikli iş gücü azalıp, özellikle iyi duvarcılar öldüğü için mimari sadeleşti. Bu dönemde ölüm o kadar sıradan bir hâle gelmişti ki, iskeletler sanatçıların modeli oldu. Ölüm ve ıstırap her sanatçının ilgi alanı oldu.
1300’lü yıllarda artan nüfusun baskısından dolayı ormanlar ve otlaklar tarlaya dönüştürüldüğü için Avrupa ağaçsız bir çöl olmak üzereydi. Nüfusun azalmasıyla otlaklar ve ormanlar tarla olmaktan kurtuldu. İnek ve koyun sayısı arttı. Daha kolay bakılan koyunların sayısının artmasıyla yün
sanayi büyüdü.
KİLİSENİN OTORİTESİ SARSILDI
Veba karşısındaki aczi kilisenin otoritesini zayıflattı. Din adamları arasında ölümün fazla olması sebebiyle Latince’nin ibadet ve eğitimdeki yeri zayıfladı. Din adamları arasında mahalli dilleri konuşan insanların sayısı arttı. Kiliselerin yanı sıra üniversiteler ve mahkemelerde de mahalli dillerin itibarı yükseldi. Birçok eski filozof ve yazarın eserleri mahalli dillere çevrilmeye başlandı. Mahalli yazarlar kendi dilleriyle önemli eserlerini kaleme aldılar. Kilisenin otoritesini ve itibarını kaybetmesi, insanların kilise karşısındaki hayal kırıklıkları Reform hareketiyle sonuçlandı.